~ શ્રી નૂતન સૌરાષ્ટ્ર

લોકસભાની ચૂંટણી ૨૦૧૯ માં ભારતીય જનતા પક્ષે બાલિવુડને સૌથી વધુ પ્રતિનિધિત્વ આપ્યું હતું. ભાજપે બાલિવુડના છ કલાકારને મેદાનમાં ઉતાર્યા હતા. જ્યારે બીજા નંબરે કોંગ્રેસે ચાર સેલિબ્રિટીને મેદાનમાં ઉતારી હતી. તો સમાજવાદી પક્ષે એક ફિલ્મી ઉમેદવાર મેદાનમાં ઉતાર્યો હતો. ભાજપ વતી બીજીવાર મથુરા લોકસભા સીટ પર ચૂંટણી લડી રહેલી બાલિવુડની ડ્રીમગર્લ હેમા માલિની ૨૦૦૪ માં જ ભાજપની સભ્ય બની અને લોકસભાની ઉમેદવાર બની હતી. ગઈ ચૂંટણીમાં હેમાએ જયંત ચૌધરીને ૩.૩૦ લાખની સરસાઈથી હરાવ્યા હતા. લોકસભાના સભ્ય તરીકે મથુરામાં હેમાએ કરેલા કામોને ધ્યાનમાં રાખી આ વખતે ફરી ટિકિટ આપી હતી અને હેમાએ પક્ષને નિરાશ કર્યો નહી.

હેમા માલિની ઉપરાંત ભાજપે એક સમયની બોલિવુડની ટોચની હીરોઇન જયા પ્રદાને પણ ઉત્તર પ્રદેશની મહત્વની કહેવાય એવી રામપુર સીટ પરથી મેદાનમાં ઉતારી હતી. સમાજવાદી પાટર્ી છોડીને ભાજપમાં આવેલી જયા પ્રદાનો મુકાબલો સપાના ફાયર બ્રાન્ડ નેતા આઝમ ખાન સાથે હતો. રાજકારણની બીજી ઇનિંગ રમી રહેલી જયા પ્રદા આઝમ ખાનને ટક્કર તો આપી હતી પણ તેમને હરાવવામાં સફળ રહી ન હતી. ભાજપમાં જોડાયા બાદ કલાકોમાં જ જયાને ટિકીટ અપાઇ હતી અને આ વખતે રાજ્યમાં યોગીનું શાસન હતું અને કેન્દ્રમાં મોદીનું શાસન હતું એટલે જયાની જીત પાક્કી મનાતી હતી પણ રામપુરનાં નાગરિકોએ આઝમખાન પર ભરોસો કર્યો હતો.

મજાની વાત એ છે કે ઢાઈ કિલો કા હાથ સાથે બાલિવુડમાં ધમાલ મચાવનાર ઍક્શન સ્ટાર સની દેઓલે પણ પિતાના પગલે રાજકારણના અખાડામાં જંપલાવ્યું હતું પંજાબના ગુરદાસપુરથી ચૂંટણી લડી રહેલા સનીના પ્રચારમાં એનો નાનો બાઈ બોબી અને ધર્મેન્દ્ર પણ જોડાયા હતા. ધર્મેન્દ્રએ રેલી કરવાની સાથે ઇન્ટરવ્યુ અને સોશિયલ મીડિયા દ્વારા પણ સનીનો પ્રચાર કરતા રહ્યા. સની દેઓલનો મુકાબલો પંજાબ કોંગ્રેસના પ્રમુખ અને ગુરદાસપુરના સાંસદ સુનીલ જાખડ સાથે હતો અને મોદીનો કરિશ્મા અને સનીનો ચાર્મ તેના માટે વિજયી પુરવાર થયો હતો. ૨૦૦૯ માં સમાજવાદી પાટર્ી તરફથી ચૂંટણી લડેલા મનોજ તિવારી ભાજપમાં જોડાયા અને ૨૦૧૪ માં ઉત્તર-પૂર્વ દિલ્હીની બેઠક પરથી લોકસભાની ચૂંટણી લડ્યા અને આમ આદમી પાટર્ીના પ્રોફેસર આનંદ કુમારને સવા લાખથી વધુ મતોથી હરાવ્યા. હાલ દિલ્હી ભાજપના પ્રમુખ એવા મનોજ તિવારીને ફરી એકવાર મતદારોએ વિજય અપાવ્યો હતો.

ભોજપુરી ફિલ્મોના જ બીજા સ્ટાર અને ભાજપના ઉમેદવાર દિનેશલાલ નિરહુઆએ ઉત્તર પ્રદેશના મુખ્યપ્રધાન રહી ચુકેલા અને સમાજવાદી પાટર્ીના સર્વેસર્વા અખિલેશ યાદવને પડકાર ફેંક્યો હતો. ભોજપુરી સુપરસ્ટાર નિરહુઆ યુપીની આઝમગઢ બેઠક પરથી ભાજપના ઉમેદવાર હતા. નિરહુઆએ પહેલી જ વાર ચૂંટણી લડી હતી. નિરહુઆને સપા ઉમેદવાર અખિલેશ યાદવે ૨,૫૯,૮૭૪ મતોથી હરાવ્યા. છેલ્લા ત્રણ દાયકાથી જેના પર ભાજપનો કબજો હતો એ ગોરખપુરની સીટ મુખ્યપ્રધાન બન્યા બાદ યોગી આદિત્યનાથે રાજીનામુ આપતા ખાલી પડી હતી. લોકસભા બાદ ઉત્તર પ્રદેશમાં પણ જંગી જીત મેળવનાર ભાજપે પેટા ચૂંટણીમાં આ સીટ ગુમાવી. હવે ભાજપ માટે પ્રતિષ્ઠિત આ સીટ પર બાલિવુડ અને ભોજપુરીના સ્ટાર રવિ કિશન મેદાનમાં હતા. એક પીઢ અભિનેતા અને રીઢા રાજકારણી વચ્ચેની ટક્કર એક સસ્પેન્સ થ્રિલર કરતા પણ વધુ રોચક હશે એવું મનાતું હતું પણ મોદીની લહેરમાં કોંગ્રેસનાં સુપડા સાફ થઇ ગયા હતા અને રવિ કિશનને વિજય હાંસલ થયો હતો.

બોલિવુડની ખૂબસૂરત ગર્લ ઊર્મિલા માતોંડકરે રાજકારણમાં આવવાની સાથે ઉત્તર મુંબઈની બેઠક પરથી લોકસભાની ચૂંટણી પણ જંપલાવ્યું હતું. અહીં એનો મુકાબલો ભાજપના ઉમેદવાર ગોપાલ શેટ્ટી સાથે હતો અને ઉર્મિલાનો ચાર્મ તેને વિજય અપાવવામાં સફળ રહ્યો ન હતો. મુંબઈની જ ઉત્તર પશ્ચિમ બેઠક પરથી સુનીલ દત્તની પુત્રી પ્રિયા દત્ત ચૂંટણી લડી રહી હતી. પ્રિયાએ એક પણ ફિલ્મમાં કામ નથી કર્યું પણ એના માતા-પિતા સુનીલ દત્ત અને નરગિસ રાજકારણમાં સક્રિય હતાં. અગાઉ સાંસદ રહી ચુકેલી પ્રિયા ૨૦૧૪ માં ચૂંટણી હારી ગઈ હતી. એનો મુકાબલો વર્તમાન સાંસદ પૂનમ મહાજન સાથે હતો અને આ વખતે પણ પ્રિયાને વિજય સાંપડ્યો ન હતો.

પાંચ રુપિયામાં ભર પેટ જમવાનું મળતું હોવાનો દાવો કરી વિવાદમાં ફસાયેલા કોંગ્રેસના નેતા અને બાલિવુડ અભિનેતા રાજ બબ્બર ફરી ફતેહપુર સિકરી લોકસભા મતદાર ક્ષેત્રથી પોતાનું નસીબ અજમાવી રહ્યા હતા. ૨૦૦૯ માં ઘણા ઓછા માર્જિનથી રાજ બબ્બર આ બેઠક પરથી હાર્યા હતા. ૨૦૧૯ માં તેમનો મુકાબલો ભાજપના રાજકુમાર ચાહર સાથે હતો. યુપીના ફતેહપુર સીકરીના કોંગ્રેસી ઉમેદવાર રાજ બબ્બરને ભાજપના ઉમેદવાર રાજકુમાર ચહરે ૪,૯૫,૦૬૫ મતોથી કારમી હાર આપી હતી. આ વખતે શત્રુઘ્ન સિંહાની પત્ની પૂનમ સિંહાએ પણ સમાજવાદી પાટર્ીના ઉમેદવાર તરીકે લખનઉથી ચૂંટણી લડી હતી. મજાની વાત એ છે કે પૂનમનો પ્રચાર કરવા એમના પતિ અને કોંગ્રેસના પટના સાહેબના ઉમેદવાર શત્રુઘ્ન સિંહા પણ પુત્રી સોનાક્ષી સિંહા સાથે ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. જો કે શત્રુનો પ્રચાર પણ તેમને વિજયી બનાવી શકયો ન હતો.

બોલિવૂડ એક્ટર શત્રુઘ્ન સિંહાની પત્ની પૂનમ સિંહા સપાની ટિકિટ પરથી યુપીની લખનઉની ઉમેદવાર હતી. ગૃહમંત્રી રાજનાથ સિંહે પૂનમ સિંહાને ૩,૪૭,૩૦૨ મતોથી હરાવી હતી. શુત્રધ્ન સિંહા બિહારની પટનાસાહિબ બેઠક પરથી કોંગ્રેસની ટિકિટ પર ચૂંટણી લડ્યા હતાં. જોકે, ભાજપના રવિશંકર પ્રસાદે ૨,૮૪,૬૫૭ મતોથી પરાજય આપ્યો છે. કર્ણાટકની બેંગાલુરુ સેન્ટ્રલ લોકસભા સીટ પરથી અપક્ષ ઉમેદવાર તરીકે પ્રકાશ રાજ ચૂંટણી લડ્યો હતો. પ્રકાશ રાજને માત્ર ૨૮,૯૦૬ મત મળ્યાં હતાં. ભાજપ ઉમેદવાર પીસી મોહનને ૬,૦૨,૮૫૩ મતો મળ્યાં હતાં. પશ્ચિમ બંગાળની આસનસોલ સીટ પર તૃણમૂલ કોંગ્રેસ પાટર્ીની ઉમેદવાર તથા એક્ટ્રેસ મુનમુન સેનને ભાજપ ઉમેદવાર બાબુલ સુપ્રિયોએ ૧,૯૭,૬૩૭ મતોથી હરાવી હતી.

ફિલ્મસ્ટારો લોકોના આકર્ષણનું કેન્દ્ર રહ્યા છે અને રાજકીય પક્ષો પણ પોતાની પાટર્ીમાં ફિલ્મસ્ટારોને સામેલ કરીને ગ્લેમરનો ઉમેરો કરતી હોય છે, ભારતીય રાજકારણમાં પહેલાથી જ અનેક ફિલ્મસ્ટારો વિવિધ રાજકીય પક્ષોમાં જોડાતા રહ્યા છે, દક્ષિણ ભારતમાં તો અનેક ટોચના ફિલ્મસ્ટારો મુખ્યમંત્રીનું પદ પણ ભોગવી ચૂક્યા છે. તેલુગુ સ્ટાર કોંગારા જગ્યા એવા ફિલ્મી કલાકાર છે જેણે સૌ પ્રથમ વખત લોકસભાની ચૂંટણીમાં જીત મેળવી હતી. તેઓ ૮૦ હજાર મત સાથે આંધ્ર પ્રદેશની ઓંગોલ સીટ પરથી વિજેતા થયા હતા. એવું પણ માનવામાં આવે છે કે, આ ચૂંટણી તેમને કોઈ પ્રકારના પ્રચાર વગર જીતી લીધી હતી. રાજીવ ગાંધીના સમયમાં ચૂંટણીમાં ત્રણ મોટા કલાકારોએ કોંગ્રેસમાં ઝંપલાવ્યું હતું. જેમાં અમિતાભ બચ્ચને પ્રયાગરાજથી, સુનિલ દત્તે નોર્થ વેસ્ટ મુંબઈથી અને વૈજયંતી માલાએ મદ્રાસથી જીત મેળવી હતી. ત્રણેયે ચૂંટણી જીતીને એક રેકોર્ડ બનાવ્યો હતો. રાજેશ ખન્ના કોંગ્રેસમાંથી ચૂંટણી લડ્યા હતા. નવી દિલ્હીમાંથી તેમણે લાલ કૃષ્ણ અડવાણી સામે ટક્કર ઝીલી હતી. આ બરોબરની ફાઈટ હતી જેમાં અડવાણીને માત્ર ૧૫૮૯ મત મળ્યા હતા. જોકે, આ પછી અડવાણી ગાંધીનગર આવી ગયા હતા. વિનોદ ખન્ના ભાજપમાંથી ચૂંટણી લડ્યા હતા. ચૂંટણી પહેલા વિનોદ ખન્ના સાથે કૃષ્ણમ રાજૂ ભાજપ સાથે જોડાયા હતા. રાજૂ આંધ્ર પ્રદેશની કાકીનંદા બેઠક પરથી અને વિનોદ ખન્ના ગુરદાસપુર બેઠક પરથી વિજય થયા હતા. રાજ બબ્બરે પણ રાજકારણમાં મંગલાચરણ કર્યા હતા. વર્ષ ૧૯૯૯ માં તેઓ સમાજવાદી પાટર્ીમાં જોડાયા હતા અને બે વર્ષ સુધી ચૂંટણી જીતી હતી. વર્ષ ૧૯૯૯ અને ૨૦૦૪ની ચૂંટણીમાં તેઓ વિજય બન્યા હતા. ત્યાર બાદ વર્ષ ૨૦૦૯ માં તેઓ ફિરોઝાબાદથી કોંગ્રેસ તરફથી મેદાને ઊતર્યા હતા અને જીત પણ મેળવી હતી. ત્યાર બાદ વર્ષ ૨૦૧૪ માં તેઓ ગાઝિયાબાદથી ચૂંટણીમાં લડ્યા હતા. પરંતુ, વી.કે. સિંહે તેમને હરાવી દીધા હતા.

ગોવિંદા, ધર્મેન્દ્ર અને જયાએ ત્રણ જુદી જુદી પાટર્ી સાથે રાજકારણમાં એન્ટ્રી લીધી હતી. જેમાં કોંગ્રેસ તરફથી ગોવિંદાએ, ભાજપમાંથી ધર્મેન્દ્રએ અને સમાદવાદી પાટર્ીમાંથી જયા પ્રદાએ ચૂંટણી લડી હતી. જયા સિવાય બંનેમાંથી કોઈ કલાકાર રાજકારણમાં ટકી શકયા નહીં. રાજકારણને લઈને શત્રુઘ્ન પહેલેથી સક્રિય રહ્યા છે. પરંતુ, ભાજપે તેમને આવકારતા તેઓ ભાજપ સાથે જોડાઈ ગયા. ત્યાર બાદ પટણાસાહિબથી સતત બે વર્ષ સુધી ચૂંટણી જીતતા આવ્યા હતા. આ સિવાય પણ એવા કલાકારો છે જેઓ રાજકારણમાં રહ્યા હતા. જેમાં મુન મુન સેન (ટીએમસીમાંથી), સંધ્યા રોય (ટીએમસીમાંથી), હેમા માલિની (ભાજપ), પરેશ રાવલ (ભાજપ), બાબુલ સુપ્રિયો (ભાજપ), કિરણ ખેર (ભાજપ) અને મનોજ તીવારીનું નામ આવે છે. ટીવી સીરિયલ ભાભીજી ઘર પર છે તેની ખ્યાતનામ ટીવી એક્ટ્રેસ શિલ્પા શિંદેએ કોંગ્રેસ પાટર્ી જોઈન કરી હતી. મુંબઈ કોંગ્રેસ સમિતિના અધ્યક્ષ સંજય નિરુપમ અને પાટર્ીના મોટા નેતાઓની હાજરીમાં શિલ્પા કોંગ્રેસ પાટર્ીમાં સામિલ થયા હતા. શિલ્પા શિંદેએ અનેક ટીવી સીરિયલમાં કામ કર્યું છે, પરંતુ તેમને સૌથી વધારે ખ્યાતિ ભાભીજી ઘર પર હૈ આ સીરિયલથી મળી છે. સીરિયલ અને ચેનલના પ્રોડ્યુસરની સાથે ચાલી રહેલા અણબનાવને કારણે શિલ્પાએ સીરિયલ છોડી દીધી હતી. લગભગ ૨ વર્ષ બાદ તેમણે ટીવી પર રિયાલીટી શો બિગ બોસની સીઝન ૧૧માં વાપસી કરી હતી અને આ શોમાં તે વિજેતા બનવામાં સફળ થયા હતા. બોલીવુડ એક્ટ્રેસ મૌસમી ચેટર્જી પણ ભાજપમાં સામેલ થયા હતા. વર્ષ ૨૦૦૪માં પણ મૌસમી બંગાળમાં કોંગ્રેસની ટિકિટ પર મમતા બેનર્જી સામે ચૂંટણી લડ્યા હતા, પરંતુ તેમની હાર થઈ હતી. મૌસમી ચેટર્જી બંગાળી ફિલ્મ બાલિકા વધૂથી પોતાના કેરિયરની શરુઆત કરી હતી. તો ૧૯૭૨માં રિલીઝ થયેલી અનુરાગ તેમની પ્રથમ હિન્દી ફિલ્મ હતી. મૌસમી ચેટજીર્ની જો પ્રમુખ ફિલ્મોની વાત કરવામાં આવે તો તેમણે, કચ્ચે ધાગે, ઝહરિલા ઈન્સાન, સ્વર્ગ નરક, ફૂલ ખિલે હૈ ગુલશન-ગુલશન, માંગ ભરો સજના અને ઘાયલ ફિલ્મમાં અભિનય કરેલો છે. તો છેલ્લે તેમણે અમિતાભ બચ્ચન અને દીપીકા પાદુકોણની સાથે ફિલ્મ પીકૂમાં કામ કર્યું હતું. ખલ્લાસ ગર્લના નામથી જાણિતી ખ્યાતનામ એક્ટર્સ ઈશા કોપીકર લાંબો સમય મોટા પદોથી દૂર રહ્યા, પરંતુ જાન્યુઆરી ૨૦૧૯માં તેઓ ત્યારે અચાનક ચર્ચામાં આવ્યા કે જ્યારે તેમણે ભારતીય જનતા પાટર્ી જોઈન કરી હતી. ભાજપમાં સામિલ થયા બાદ તેમને ભાજપ મહિલા મોર્ચાની પરિવહન વિંગના કાર્યકારી અધ્યક્ષ બનાવવામાં આવ્યા હતા. ફિલ્મ કેરિયરની વાત કરીએ તો વર્ષ ૨૦૦૦માં ઈશાએ ફિલ્મ ફિઝાથી બોલિવુડમાં એન્ટ્રી કરી હતી. ઈશાની મુખ્ય ફિલ્મોને જોઈએ તો તેમણે કંપની, પિંઝર, ડરના મના હૈ, કયામત અને ડાનનો સમાવેશ થાય છે.

આતો વાત થઈ માત્ર એ સેલિબ્રિટીની જેમણે થોડાક સમય પહેલા જ રાજકારણમાં પગ રાખ્યા છે, પરંતુ આ પહેલા એવા ઘણા અભિનેતા અને અભિનેત્રીઓ છે જેમણે રાજકારણમાં સામિલ થઈ મોટું નામ કમાવ્યું છે. જેમાં પરેશ રાવલ, હેમા માલિની, જયા બચ્ચન, સ્મૃતિ ઈરાની અને શત્રુઘ્ન સિન્હનો સમાવેશ થાય છે. આ એક્ટર્સ રાજકારણમાં ઘણા જ ઉંચા પદો પર પહોંચ્યા છે. આજથી વર્ષો પહેલાં રાજકારણના આ અખાડામાં રામાયણમાં અનુક્રમે સીતા, રાવણ અને હનુમાનનો રોલ કરનાર દીપિકા ચિખલિયા, અરવિંદ ત્રિવેદી અને દારા સિંહએ ઝુકાવ્યું હતું. તેમણે ભાજપની ટિકિટ પર ચૂંટણી લડી હતી. રામાનંદ સાગરની રામાયણમાં હનુમાનનો રોલ કરીને છવાઈ જનાર એક્ટર દારા સિંહ ૨૦૦૩ માં અટલ બિહારી બાજપાઈની સરકારમાં રાજ્યસભાના સાંસદ બન્યા હતા. દારા સિંહ એવા પહેલા રાજકારણી હતા જે ૨૦૦૩ થી ૨૦૦૯ વચ્ચે રાજ્યસભાના સાંસદ રહ્યા હતા. તેમનું ૧૨ જુલાઈ, ૨૦૧૨ ના દિવસે નિધન થયું હતું. રામાયણમાં સીતાનો રોલ કરનાર દીપિકા વડોદરાથી ભાજપની ટિકિટ પર સાંસદ રહી હતી. દીપિકા એક્ટિંગ અને રાજનીતિ બંનેમાં લાંબી ઇનિંગ નહોતી રમી શકી. નીતિશ ભારદ્વાજ મહાભારતમાં શ્રીકૃષ્ણનો રોલ કરીને બહુ લોકપ્રિય થયા હતા. નીતિશ પણ ભાજપની ટિકિટ પર ૧૯૯૬ માં ચૂંટણી લડ્યા હતા અને સાંસદ બન્યા હતા જોકે તેમની આ ઇનિંગ બહુ લાંબી નહોતી ચાલી. નીતિશે મરાઠી ફિલ્મોથી ફરી એક્ટિંગ કરવાની શરુઆત કરી હતી. અરવિંદ ત્રિવેદીએ રામાયણમાં રાવણનો રોલ કરીને લોકોના દિલ જીતી લીધા હતા. ૧૯૯૧ માં એક્ટર અરવિંદ ત્રિવેદીએ ભાજપની ટિકિટ પર ગુજરાતની સાબરકાંઠા સીટ પરથી ચૂંટણી લડીને સાંસદ બન્યા હતા. ૧૯૯૬માં અરવિંદ ત્રિવેદીએ સક્રિય રાજનીતિમાંથી સંન્યાસ લઈ લીધો હતો. આ સિવાય રામાયણ અને મહાભારતના કલાકારો મુકેશ ખન્ના, અરુણ ગોવિલ તેમજ ગજેન્દ્ર ચૌહાણ ભાજપના ટેકેદારો રહ્યા છે. દ્રોપદીનો રોલ કરનાર એક્ટ્રેસ રુપા ગાંગુલી ભારતીય જનતા પાટર્ીની નેતા અને રાજ્યસભાની સાંસદ બની ચૂક્યા છે.

ગુજરાતના રાજકીય પટલ પર ૧૯૯૦ નો દાયકો ગુજરાતી ફિલ્મના કલાકારોની રાજકારણમાં આવેલી ભરતીનો હતો. પરંતુ તેમા ક્રમશઃ ઓટ આવતી ગઈ અને ૨૦૧૪ થી તો ઢોલિવૂડ તરીકે ઓળખાતાં ગુજરાતી ફિલ્મક્ષેત્રમાંથી હવે કોઈને સાંસદની ચૂંટણીમાં ટિકિટ પણ અપાતી નથી. ગુજરાતી ફિલ્મના કલાકારોનો ચૂંટણીલક્ષી રાજકીય પ્રવેશ છેક ૧૯૯૦ના સમયમાં ગુજરાત વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં થયો હતો. એ વખતની કોંગ્રેસની માધવસિંહ સોલંકીની સરકાર બાદ વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજાતા ગુજરાતી ફિલ્મોના જાણીતા કલાકાર ઉપેન્દ્ર ત્રિવેદીને કોંગ્રેસે ભિલોડા વિધાનસભાની ટિકિટ આપતા ઉપેન્દ્ર ત્રિવેદી ચૂંટાયા હતા. એ પછીની ચૂંટણીમાં ભાજપની ટિકિટથી ચૂંટાઇ પંચાયતમંત્રી પદ પણ પ્રાપ્ત કર્યું હતું. બસપ પછી તો સને ૧૯૯૦ના આ ગાળામાં ભાજપે લોકસભાની ચૂંટણીમાં ભરપૂર લાભ ઉઠાવીને રામાયણના લંકેશના પાત્રના ગુજરાતી ફિલ્મ અભિનેતા અરવિંદ ત્રિવેદીને સાબરકાંઠા લોકસભાની બેઠક, સિરિયલમાં સીતાજીનું પાત્ર નિભાવનાર ગુજરાતી ફિલ્મની અભિનેત્રી દીપિકા ચિખલિયાને વડોદરા લોકસભાની બેઠક તથા ગુજરાતના મશહૂર ગાયક અને ગુજરાતી ફિલ્મોના સંગીતકાર મહેશ કનોડિયાને પાટણની લોકસભાની ટિકિટ આપતા આ ત્રણેય કલાકારો ભારે બહુમતીથી ચૂંટાયા હતા. મહેશ કનોડિયા સતત છ વખત પાટણની બેઠક પર ચૂંટાઇ આવ્યા, પરંતુ અરવિંદ ત્રિવેદી અને દીપિકા ચિખલિયાની રાજકીય ઇનિંગ લાંબી ચાલી નહીં. ગુજરાતી ફિલ્મોના સુપરસ્ટાર નરેશ કનોડિયા કરજણની બેઠક પર ભાજપની ટિકિટ પર ચૂંટાઇ આવ્યા હતા. એમ તેમના પુત્ર કમ અભિનેતા હિતુ કનોડિયા સને ૨૦૧૭ માં વિધાનસભાની ઇડર બેઠક પર ચૂંટાયા હતા. હિન્દી ફિલ્મોના કલાકારો માટે કોંગ્રેસ તેમનો પ્રથમ પ્રેમ હતો. પૃથ્વીરાજ કપૂર અમદાવાદ આવતા હતા ત્યારે યુવા અને મહિલા સભ્યોની સભાને સંબોધતા હતા. નરગિસ દત્ત અને સુનીલ દત્તે પણ ગુજરાત સાથે નિકટનો સંબંધ જાળવી રાખ્યો હતો. સુપર સ્ટાર રાજેશ ખન્ના ગાંધીનગરની બેઠક પર કોંગેસની ટિકિટ પર ચૂંટણીનો જંગ ખેલ્યો પરંતુ પરાસ્ત થયા હતા અને છેલ્લે એ જમાનામાં એવી વાતોએ જોર પકડયું હતું કે ગુજરાતી ફિલ્મની બે અભિનેત્રી રીટા ભાદુરી અને સ્નેહલત્તાએ કોંગ્રેસમાં પ્રવેશ મેળવીને વિધાનસભાની ચૂંટણી લડવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી હતી. વીતેલા જમાનાને યાદ કરીએ તો આઝાદી કાળના એ જમાનામાં વડાપ્રધાન સ્વ.જવાહરલાલ નહેરુએ ૧૯૫૨ થી ૧૯૬૦ સુધી હિન્દી ફિલ્મના દિગ્ગજ કલાકાર પૃથ્વીરાજ કપૂરની રાજ્યસભામાં સરકાર નિયુક્ત સભ્ય તરીકે નિમણૂક કરી હતી. નહેરુને એ જમાનાની રાજકપુર, દિલીપકુમાર, દેવઆનંદની ત્રિપુટી સાથે દોસ્તી હતી. એવી જ દોસ્તી કહો કે, સખ્તપણાના નાતે ૧૯૮૦ માં સ્વ. વડા પ્રધાન ઇંદિરા ગાંધીએ સને ૧૯૮૦ માં નરગિસ દત્તને રાજ્યસભાના સભ્યપદે નિયુક્ત કર્યા હતા. એ જ દોરમાં સ્વ.પ્રધાનમંત્રી રાજીવ ગાંધીએ સને ૧૯૯૩ માં વૈજયંતીમાલાને રાજ્યસભાના સરકારી સભ્યપદે નિયુક્ત કર્યા હતા. આમ ફિલ્મો અને રાજકારણનો નાતો ખુબ અતૂટ રહ્યો છે અને ભવિષ્યમાં પણ કદાચ રહેશે.

સ્ટોરી. કોમ

પી.બક્ષી

~ શ્રી નૂતન સૌરાષ્ટ્ર

રાજયભરમાં મંદીની ભારે અસર છે રોજગારીની તકો ઘટી ગઈ છે. અતિવૃષ્ટિ અને પૂરને લઈને ખેત-ઉત્પાદનોનો સોથ વળી ગયો છે- કે જેના કારણે રાજ્યભરમાં લાખો લોકોને રોજગારી મળી રહેતી હતી. શાકભાજી અને ખાદ્યચીજોના ભાવો આસમાને પહોંચી ગયા છે ડુંગળી બટાકાનું ઉત્પાદન ઓછું થયું છે. આ બંને શાક મજૂર વર્ગ અને મધ્યમ વર્ગની રોજિંદી જરૂરી વસ્તુ છે મોટાભાગના શાકભાજી ડબલ ભાવે વેચાઇ રહ્યા છે. સફરજન, જામફળ, સીતાફળ જેવા કિંમતી ગણાતા ફ્રુટ કરતા ડુંગળી, બટાકા, ટમાટર અને લસણના ભાવ આવા ફૂટ કરતાં ડબલ થઇ ગયા છે. ત્યારે સરકાર પણ લોકોને રાહત મળે તેવા પગલાં ભરવાથી દૂર છે.....! રાજ્યમાં બેરોજગારીનો પ્રશ્ન વિકરાળ બની ગયો છે....! અને નાનાં કારખાનાં બંધ થઈ ગયા છે તો મોટા કારખાના કંપનીઓએ સ્ટાફની છટણી કરી નાખી છે.....! છતાં રાજ્ય સરકારને લોકોના સળગતા પ્રશ્નો દેખાતા નથી જે એક હકીકત છે.....!રાજ્યના લોકોની ખરીદશક્તિ ઘટવા લાગી છે ત્યારે સરકારે ખાનગીકરણની લાયમા પડતા ઉપર પાટુ મારે તેવો ઘાટ મધ્યાન ભોજન યોજનાનું ખાનગીકરણ કરવા તરફ આગળ વધી રહી છે. જેનો ભારે વિરોધ થઇ રહ્યો છે.... કારણ મધ્યાન્હ ભોજન યોજનામાં વધુમાં વધુ મહિલાઓ કાર્ય કરી રહી છે રાજ્યમાં મધ્યાન્હ યોજના સુપેરે ચાલી રહી છે. જેમાં ૭૦ થી ૭૫ ટકા સ્થાનિક મહિલાઓને રોજગારી મળી રહી છે. ત્યારે સરકારે એનજીઓને આ કામ આપવાનું શરૂ કરી દીધું છે. જેની શરૂઆત રાજ્ય સરકારે કચ્છ, રાજકોટ, ગાંધીનગર, વાઘોડિયા જેવા જિલ્લાઓમાં મધ્યાન્હ ભોજન યોજનાનું કામ એનજીઓને સોંપી દીધા બાદ હવે જામનગર જીલ્લાનું કામ તેને સોંપવાની તૈયારી સરકાર કરી રહી છે. એટલે સ્વાભાવિક ૧૯૮૪થી યોજના સાથે સંકળાયેલાઓની રોજગારી છીનવાઈ જવાની છે. જે એક હકીકત છે... ત્યારે સવાલ એ છે કે ગુજરાત વિધાનસભામાં ઠરાવ કરેલ છે કે સ્થાનિક ૮૫ ટકા લોકોને રોજગારી સ્થાનિક જે તે એકમોએ આપવાનુ એવું સર્વસંમતિથી નક્કી થયેલ હતું. પણ સરકારને દરેક સરકારી ક્ષેત્રે યોજનાનું ખાનગીકરણ કરવાનો ચસ્કો લાગ્યો છે એટલે ભલે સ્થાનિકોને રોજગારી ન મળે કે ગુમાવવી પડે તે તરફ ધ્યાન જ આપ્યા સિવાય ખાનગી કરવા તરફ આંધળી દોટ મૂકી છે.....!!

જોકે આવી એનજીઓ મોટાભાગે ગુજરાત બહારની છે....! વળી કુદરતી આપત્તિ સમયે કદી પણ લોકશાહી માટે કામમાં આવી જ નથી. તો પછી આવા એનજીઓને પ્રોત્સાહન આપવાનું કારણ શું છે.....? તેવો સવાલ આમ પ્રજામા ઉઠવા પામ્યો છે. અને આ માટે રાજ્ય ભરમાં વિરોધ પ્રદર્શનો યોજવા જઈ રહ્યા છે ત્યારે સરકાર ગરીબ, મધ્યમ વર્ગની મહિલાઓને ટેકારૂપ મધ્યાન્હ ભોજન યોજનાનું કાર્ય ખાનગી ક્ષેત્રે કે એનજીઓ ને ન સોપે તે જરૂરી છે... અને લોકો પણ તેવું ઇચ્છી રહ્યા છે ત્યારે સરકાર આ માટે વિચારશે ખરી.....?(જી.એન.એસ,હર્ષદ કામદાર)

~ શ્રી નૂતન સૌરાષ્ટ્ર

૬૦ લાખ યહુદીઓના મોતના જવાબદાર હિટલરે ૩૦ એપ્રિલ ૧૯૪૫ના રોજ પોતાની મહિલા મિત્ર ઈવા બ્રાઉન સાથે આત્મહત્યા કરી લીધી હતી.વિશ્વ સિનેમામાં સ્થાન પામતી જર્મન ફિલ્મ ડાઉનફોલમાં છેલ્લા દિવસોમાં હિટલરનું અસલ ચરિત્ર કેવું હતું તે જાણવા-સમજવાની કોશિશ કરવામાં આવી છે.બીજા વિશ્વયુદ્ધમાં હાર અવશ્યંભાવિ થઈ ગઈ ત્યારે ૩૦મી એપ્રિલ ૧૯૪૫ના દિવસે તેણે આત્મહત્યા કરી લીધી. પોતાને ગોળી પણ મારી અને વિષાક્ત કેપ્સૂલ પણ ખાધી. તે કોઈ પણ કાળે જીવતો ઝલાવા માગતો નહોતો. પોતાના વિશ્વાસુ નાઝી સૈનિકને કહી રાખ્યું હતું કે હું અને મારી પત્ની ઇવા બ્રાઉન મરી જઈએ એટલે અમારી લાશ પેટ્રોલથી સળગાવી નાખજે.હિટલરની ક્રૂરતા પર સૂંડલો ભરાય એટલી ફિલ્મો બની છે. શરૂઆત ૧૯૪૦થી જ થઈ ગયેલી. સૌપ્રથમ મૂવિ નાઇટ ટ્રેન ટૂ મ્યુનિક, જેમાં નાઝી જર્મનીના કોન્સન્ટ્રેશન કેમ્પ દેખાડવામાં આવ્યા હતા. ફાસીવાદી જર્મનીમાં દમનની કહાનીઓ અગણિત હોવાથી ફિલ્મો બનવાનું આજની તારીખે પણ ચાલુ છે. કેટલીક યાદગાર ફિલ્મોના નામ આ પ્રમાણે લઈ શકાય. સ્ટીવન સ્પીલબર્ગની અમેરિકન ફિલ્મ ધ શિન્ડલર્સ લિસ્ટ(૧૯૯૩), રોબર્ટ બનીની ઇટાલિયન ફિલ્મ લાઇફ ઇઝ બ્યૂટીફુલ(૧૯૯૭), રોમન પોલંસ્કીની અંગ્રેજી ભાષી ફિલ્મ ધ પિયાનિસ્ટ(૨૦૦૨), બ્રિટિશ ફિલ્મ ધ બોય ઇન ધ સ્ટ્રીપ્ડ પજામાઝ(૨૦૦૮) અને સર્વશ્રેષ્ઠ વિદેશી ભાષી ફિલ્મનો ઑસ્કર જીતનારું હંગેરિયન ચિત્રપટ સન ઑફ સૉલ ઉલ્લેખનીય છે.પોલિશ ફિલ્મ ઇન ડાર્કનેસ(૨૦૧૧), અમેરિકાની ડિફાએન્સ(૨૦૦૮), નોર્વેની ધ ટ્‌વેલ્થ મેન(૨૦૧૭), કેટ વિન્સલેટને સર્વશ્રેષ્ઠ અભિનેત્રીનો ઑસ્કર અપાવનારી ધ રીડર(૨૦૦૮), બ્રિટિશ અમેરિકન ફિલ્મ ડિનાયલ(૨૦૧૬) અને અમેરિકાની ધ ઝૂકીપર્સ વાઇફ (૨૦૧૭) હિટલરના શાસનકાળમાં જર્મનીમાં ફેલાયેલી અજાણી કથાઓ પર પ્રકાશ પાડે છે.ધ પિયાનિસ્ટના ફિલ્મ નિર્દેશક રોમન પોલંસ્કી તો પોતે જ હોલોકોસ્ટની જાતરા કરી આવ્યા હતા! તેમના માતા ત્યાંથી બહાર નીકળી શક્યાં નહોતાં! સ્પિલબર્ગની ધ શિન્ડલર્સ લિસ્ટ નાઝીઓના અત્યાચારથી બચવા સંઘર્ષ કરી રહેલા યહૂદીઓ પર બનેલી સૌથી મહાન પિક્ચર માનવામાં આવે છે. અલ્ટરનેટ હિસ્ટ્રીની આંગળી પકડીને પણ રસપ્રદ વાર્તા કહેવાઈ છે. ટેરન્ટિનોની બેહદ આન-બાન-શાનદાર ફિલ્મ ઇન્ગ્લોરિયસ બાસ્ટડ્‌ર્સમાં યહૂદીઓને હિટલર સાથે બદલો લેતા, તેની હત્યા કરી નાખતા દેખાડવામાં આવ્યા છે. હારેલી પ્રજા ભાંગી ન પડે એટલા માટે કવિઓ અને લેખકો દ્વારા આવી અલ્ટરનેટ હિસ્ટ્રી લખવામાં આવતી હોય છે. આ એક ફિક્શન છે. સાહિત્ય સ્વરૂપ છે. એક રીતે આ દવા છે અને એક રીતે ઝેર. ઝેર એટલા માટે કેમ કે વખત જતા લોકો વાર્તાને, કવિતાને ઈતિહાસ માનવા લાગે છે. તમે તેને સાચું કહેવાની કોશિશ કરો તો તેઓ તમારા પર હુમલો કરી દે, તમને મારી નાખે એટલા ઝનૂની બની જાય છે. હિટલેરની પ્રોપેગેન્ડા મશીનરી એટલી સશક્ત હતી કે તે કેટલો ખરાબ છે તે બહારના લોકો કળી શકતા નહોતા. તેના પર બનેલી ઢગલોબંધ ફિલ્મોએ બીજી રીતે દાટ વાળ્યો. હિટલરને એવો બતાડી દીધો જે અસલમાં હતો નહીં. ઓસામા બિન લાદેનને આપણે બધા દુષ્ટ, અધમ માનીએ છીએ પણ આપણે આપણી કલ્પનામાં જ તેનું પાત્ર ઊભું કરી લઈએ તો કેવું પાત્ર બને? કાલ્પનિક પાત્ર બને. દુષ્ટ અને અધમ એવો ઓસામા અસલમાં કઈ રીતે બોલતો, કઈ રીતે વ્યવહાર કરતો, કઈ રીતે ચાલતો, તેના શોખ શાં હતા, તેને શું ન ગમતું, આ બધું જાણવું હોય તો સંશોધન કરવું પડે. તે છબિ પણ ખરાબ હોવાની, પરંતુ આપણે આપણી કલ્પનાઓ વડે કે આપણા પક્ષપાત વડે જે છબિ ઘડી કાઢી છે તેના કરતા જરાક જુદી રીતે ખરાબ હોવાની. હિટલર પર બનેલી મોટા ભાગની ફિલ્મે તેને શેતાન બનાવી દીધો છે. બૂરાઈઓ સાથેના માણસ તરીકે પ્રસ્તુત કરી શકી નથી. વાત જરાક ઝીણી છે. સમજવી પડે તેમ છે. જેમ ગમે તેટલો મહાન માણસ છે તે આખરે તો માણસ જ છે, તેમ ગમે તેટલો ખરાબ માણસ હોય તેય આખરે તો માણસ જ છે. અમેરિકા અને બ્રિટનના લોકો એટલા અસહનશીલ બની ગયેલા કે હિટલરને નખશિખ શેતાન માનતા રહ્યા. તેઓ તેનામાં એક પણ સારું પાસું જોવા કે તેને માનવની દૃષ્ટિથી મૂલવવા તૈયાર નહોતા. તેના પ્લસ અને માઇનસનો ટોટલ મારવા તૈયાર નહોતા.ડાઉનફોલ આ બધાથી અલગ છે. તે હિટલરને માણસ તરીકે રજૂ કરે છે. શેતાન પણ માણસ હોય છે એવું માને છે. આથી તે અંતિમ દિવસના હિટલરનો દુર્લભ કેરેક્ટર સ્ટડી બની રહે છે. જર્મન ભાષાની ડાઉનફોલમાં હિટલરને, નાઝીઓને બ્લેકને બદલે ડાર્ક ગ્રે દર્સાવવામાં આવ્યા છે. ૨૦૦૩માં કેનેડામાં એક વેબ સીરિઝ આવી હતી. હિટલર ધ રાઇઝ ઑફ ઇવિલ. તેમાં પણ હિટલરના અસલ ચરિત્રને એક્સપ્લોર કરવાની કોશિશ થઈ છે. તેમાં હિટલરની યુવાવસ્થા, તેની ચડતીનો સમય દેખાડવામાં આવ્યો છે.ડાઉનફોલ હિટલરના છેલ્લા દિવસો બતાડનારી પહેલી ફિલ્મ નથી. ૧૯૫૫માં આવેલી પ્રશંસનીય જર્મન ફિલ્મ ધ લાસ્ટ ૧૦ ડેઇઝમાં હિટલરના અંતિમ ૧૦ દિવસની કહાની કહેવામાં આવી હતી. બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછીની આ પ્રથમ ફિલ્મ કે જેમાં હિટલરનું પાત્ર પડદા પર આવેલું. હિટલરના અંતિમ દિવસો પર ૧૯૮૧માં અમેરિકામાં ધ બંકર નામની ફિલ્મ આવી. તેમાં એન્થની હોપકિન્સે હિટલરનો કિરદાર નિભાવ્યો હતો. તે ચાય કમ પાની ઝિયાદા પ્રમાણે વાસ્તવિક ઓછી અને કાલ્પનિક વધારે હતી. હોપકિન્સે ઉત્તમ અભિનય કરેલો પણ ડાઉનફોલમાં બૂ્રનો ગોન્જે જે ઊંચાઈ પકડી છે ત્યાં પૂર્ણવિરામ આવી જાય છે. બૂ્રનો ગોન્જના અભિનય પાસે કોઈ પણ ફિલ્મનો હિટલર ટકી શકે નહીં. એટલો કડક અભિનય. બૂ્રનોનું મૃત્યુ હમણા જ થયું. ૭૭ વર્ષની ઉંમરે ૧૬મી ફેબુ્રઆરી ૨૦૧૯ના રોજ. તેનો પરિચય હિટલરનું પાત્ર નિભાવનારા અદાકાર તરીકે આપવામાં આવ્યો હતો. બર્લિનની દીવાલ અડીખમ ઊભી હતી ત્યારની કરુણ કથા કહેતી ફિલ્મ વિંગ્સ ઑફ ડિઝાયરમાં પણ તેણે કામ કરેલું. તેમાં તેણે ફરિશ્તાની ભૂમિકા ભજવેલી. તેના અવસાન પછી અમુક માધ્યમોએ તેનો પરિચય દેવદૂતથી લઈ હિટલર સુધીના કિરદાર અદા કરનારા અભિનેતા તરીકેનો આપ્યો હતો.અમેરિકન ફિલ્મ હિટલરને કેરીકેચરની જેમ પ્રસ્તુત કરતી હતી. તેને સાંગોપાંગ ક્રૂરતામાં ડુબાડી દેતી.

~ શ્રી નૂતન સૌરાષ્ટ્ર

અયોધ્યા કેસમાં સુપ્રીમના ચૂકાદા પછી વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ શનિવારે કરેલા રાષ્ટ્રજોગ સંબોધનમાં જણાવ્યું કે, સુપ્રીમ કોર્ટે આજે ૯ નવેમ્બરના રોજ ચૂકાદો આપ્યો છે. આ ૯ નવેમ્બરનો ઈતિહાસ સાથે પણ એક અનોખો સંબંધ છે. આજના જ દિવસે બર્લિનની દિવાલ તોડવામાં આવી હતી અને બે વિરોધી વિચારધારાઓનું મિલન થયું હતું.વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ જણાવ્યું કે, આજનો દિવસ અનેક રીતે ઐતિહાસિક છે. ૯ નવેમ્બરના આજના જ દિવસે બર્લિનની દિવાલ તોડી પાડવામાં આવી હતી. આજના દિવસે જ કરતાર પુર કોરિડોરની શરૂઆત થઈ છે, જેમાં ભારત અને પાકિસ્તાન એમ બંને દેશનું યોગદાન રહ્યું છે. આજના જ દિવસે સુપ્રીમ કોર્ટે અયોધ્યા કેસનો ઐતિહાસિક ચૂકાદો આપ્યો છે, જેનો દેશના તમામ સંપ્રદાયે સ્વાગત કર્યું છે.

૯ નવેમ્બર, ૧૯૮૯ના રોજ બર્લિનની દિવાલ તોડી પાડવામાં આવી હતી. આ જર્મની માટે જ નહીં પરંતુ દુનિયાભર માટે એક ઐતિહાસિક દિવસ હતો. ગુગલે આ દિવસની યાદમાં આજે પોતાનું વિશેષ ડૂડલ પણ બનાવ્યું છે. આ દિવલે ૨૮ વર્ષ સુધી બર્લિન શહેરને પશ્ચિમ અને પૂર્વ એમ બે ભાગમાં વહેંચી નાખ્યો હતો. આ દિવાલને તોડી પાડવાને આજે ૩૦ વર્ષ પુરા થયા છે.

બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી જર્મની પણ બે દેશમાં વિભાજિત થઈ ગયું હતું, પૂર્વ જર્મની અને પશ્ચિમ જર્મની. આ બે દેશની સરહદ બર્લિન શહેરના મધ્યમાંથી પસાર થતી હતી. આથી, ૧૩ ઓગસ્ટ, ૧૯૬૧ના રોજ બર્લિન શહેરની વચ્ચે એક દિવાલ બનાવાઈ હતી અને આ શહેર પણ બે ભાગમાં વહેંચાઈ ગયું હતું.૧૯૫૦થી ૧૦૬૦ના દાયકામાં વિશ્વમાં શીત યુદ્ધ ચાલ્યું હતું. આ યુદ્ધમાં પશ્ચિમના દેશો બર્લિનનો ઉપયોગ પૂર્વ બ્લોકની જાસુસી માટે કરતા હતા. સરહદ ખુલ્લી હોવાના કારણે તેઓ રશિયન સેક્ટરમાં ઘુસી જતા હતા. ૧૯૬૦માં લગભગ ૮૦ જેટલા જાસુસી સેન્ટર કાર્યરત હતા. આટલા જ સેન્ટર પૂર્વ બ્લોક વિરુદ્ધ પણ કામ કરતા હતા. આમ છુપી રીતે જે જાસુસી કરવામાં આવતી હતી અને જે જાસુસી યુદ્ધ ચાલતું હતું તેને એ કાળમાં શીત યુદ્ધ કહેવામાં આવતું હતું.આ બધા જ કારણોના લીધે ૧૯૬૧માં ૧૩ અને ૧૩ ઓગસ્ટની મધ્ય રાત્રીએ પૂર્વ અને પશ્ચિમ બર્લિન સરહદને બંધ કરી દેવામાં આવી. હજારો સૈનિકોને તૈનાત કરવામાં આવ્યા અને મજૂરોએ કાંટાળા તારની વાડ બનાવાનું શરૂ કરી દીધું. ત્યાર પછી અહીં દીવાલ બનાવાની શરૂઆત થી. આ કામ રાત્રે ૧ કલાકે શરૂ કરાયું હતું. સ્ટ્રીટ લાઈટ પણ બંધ કરી દેવાઈ, જેથી પશ્ચિમના લોકોને ખબર ન પડે.સવાર સુધીમાં તો શહેર બે ભાગમાં વહેંચાઈ ગયું હતું અને લોકોને ખબર પડતી ન હતી કે આ શું થઈ રહ્યું છે. સમય પસાર થતો ગયો અને લોકો દિવાલ કૂદીને પોતાનાં સગા-સંબંધીઓને મળવાનો પ્રયાસ કરતા રહ્યા. લગભગ ત્રણ દાયકા સુધી પૂર્વ અને પશ્ચિમ બર્લિનને બે ભાગમાં વહેચી રાખ્યા પછી આખરે ૯ નવેમ્બર, ૧૯૮૯ના રોજ બર્લિનની દિવાલ તોડી નાખવામાં આવી. દિવાલ તુટવાની સાથે જ પૂર્વ જર્મની અને પશ્ચિમ જર્મનીનું પણ એકીકરણ થયું. બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી જ્યારે જર્મનીનું વિભાજન થયું ત્યારે અસંખ્ય કારીગર અને વ્યવસાયી દરરોજ પૂર્વ બર્લિન શહેર છોડીને પશ્ચિમ બર્લિન શહેરમાં વસવા જવા લાગ્યા હતા. અસંખ્ય લોકોએ રાજકીય કારણોસર પણ સમાજવાદી પૂર્વ જર્મની છોડીને મૂડીવાદી પશ્ચિમ જર્મનીમાં સ્થળાંતર શરૂ કર્યું હતું. જેના કારણે પૂર્વ જર્મની આર્થિક અને રાજકીય રીતે નબળું પડવા લાગ્યું હતું. બર્લિનની દિવાલ બનાવવાનો ઉદ્દેશ્ય આ સ્થાંતરણ રોકવાનો હતો. આ દિવાલની કલ્પના વોલ્ટર ઉલ્બ્રિખ્તે કરી હતી. સોવિયત નેતા નિકિતા ખુશ્ચેવે તેને મંજુરી આપી હતી. બર્લિનની દિવાલનું નિર્ણાણ ૧૩ ઓગસ્ટ ૧૯૬૧ના રોજ થયું હતું અને ૯ નવેમ્બર ૧૯૮૯ના રોજ તેને તોડી પાડવામાં આવી હતી. આ દિવાલ વેસ્ટ બર્લિન અને જર્મન લોકતાંત્રિક ગણરાજ્યો વચ્ચે એક અવરોધ હતી.આ દિવાલના કારણે ૨૮ વર્ષ સુધી બર્લિનને પૂર્વી અને પશ્ચિમી ભાગમાં વિભાજીત રાખ્યું હતું.

બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી જર્મનીનું વિભાજન થયું તો હજારો કારીગરો અને વ્યવસાયી પૂર્વી બર્લિન છોડી અને પશ્ચિમી બર્લિન જવા લાગ્યા.કેટલાક લોકો રાજનૈતિક કારણોથી પણ સમાજવાદી પૂર્વી જર્મનીને છોડી પૂંજીવાદી પશ્ચિમી જર્મનીમાં જવા લાગ્યા. તેવામાં બર્લિનની દિવાલ બનાવવાનો ઉદ્દેશ આ લોકોને રોકવાનો હતો. આ દિવાલની કલ્પના વોલ્ટર ઉલ્બ્રખ્તના પ્રશાસનએ કરી અને સોવિયત નેતા નિકિતા ખ્રુશ્વેવએ તેને મંજૂર રાખી હતી.આ દિવાલ તોડ્યાને હવે ૩૦ વર્ષનો સમય થયો છે.

શીતયુદ્ધ કાળના અવશેષ જોવા હોય તો અંદાજે ૧૬૦ કિલોમીટર લાંબા બર્લિન વોલ ટ્રેલ પર જવું સારું રહે છે. આ એક રાઉંડ ટૂર છે તેથી આ યાત્રાને કોઈપણ જગ્યાએથી શરૂ કરી શકાય.આ ટ્રેલનું અન્ય આકર્ષણ ઈસ્ટ સાઈડ ગેલેરી પણ છે. અનેક આંતરરાષ્ટ્રીય કલાકારોએ ૧૯૯૦માં બચેલી ૧.૩ કિલોમીટર લાંબી દિવાલને પેંટ કરી છે. આ દિવાલ પર નજર રાખવા માટે ૩૦૦થી વધારે વોચ ટાવર બનાવાયા હતા.લોકોને એક તરફથી બીજી તરફ જતા અટકાવવા માટે બોર્ડર પર ગાર્ડસ નજર રાખતા ગતા. હાલ પણ તેમાંથી કેટલાક ટાવર બચેલા છે. પહેલા આ ટાવર પહોળા વર્ગાકાર હતા પરંતું ૧૯૬૬થી મશરુમ આકારના બનવા લાગ્યા.પૂર્વી અને પશ્ચિમી જર્મની વચ્ચે સૌથી પ્રસિદ્ધ ક્રોસિંગ પોઈંટ ચેકપોઈંટ ચાર્લી છે. અહીં પ્રવાસીઓ રોકાય છએ અને સૈનિક કોસ્ટ્યૂમમાં સજ્જ કલાકારો સાથે સેલ્ફી લે છે. અહીં કોબલસ્ટોન પર એવી રેખાઓ બની છે જેના વડે દર્શકો બર્લિનની દિવાલના લોકેશન જાણી શકે છે.શહેર વચ્ચેથી પસાર થતી ૪૦ કિલોમીટરની લંબાઈને આ રીતે દર્શાવાઈ છે. મોટાભાગના પૂર્વી અને પશ્ચિમી જર્મનીવાસી ૯ નવેમ્બર ૧૯૮૯ના રોજ તોડી પાડેલી આ દિવાલને નેસ્તોનાબૂદ કરી દેવા માંગતા હતા.

દુનિયામાં બનતા બનાવો બહુ ઝડપથી પસાર થઈ જતા હોય છે, પણ ૧૯૮૯માં દુનિયામાં આવેલા પરિવર્તનો એટલા ઝડપી અને વ્યાપક હતા કે ભાગ્યે જ કોઈ તેની તોલે આવે.તેની ચરમસીમાએ આખરે બર્લિનની દીવાલ તૂટી, જે આધુનિક જગતના ઇતિહાસની બહુ સીમાચિહ્નરૂપ ઘટના બની રહી છે.દીવાલ તૂટી તેનું એક કારણ અમલદારી તંત્રની ગફલત પણ હતી. તે વખતે સોવિયેટ સંઘની આગેવાની હેઠળનો સામ્યાવાદી બ્લૉક ધરાશાઇ થઈ રહ્યો હતો અને તેને કારણે સર્જાયેલી ક્રાંતિના મોજાના ધક્કામાં દીવાલ તૂટી અને તે સાથે જ એક નવી દુનિયાની સરહદ પણ ખુલી.તે દિવસ હતો ૯ નવેમ્બર ૧૯૮૯. પૂર્વ બર્લિનમાં પાંચ લાખથી વધુ લોકો વિરોધ પ્રદર્શન કરવા માટે શેરીઓમાં નીકળી પડ્યા હતા. તેના પાંચમાં દિવસે પૂર્વ અને પશ્ચિમ જર્મનીને નોખી પાડતી બર્લિનની દીવાલ તૂટી.પૂર્વ જર્મનીના નેતાઓએ દેખાવો કરી રહેલા લોકોને શાંત પાડવા માટે સરહદ પર નિયંત્રણો હળવા કરવાની કોશિશ કરી હતી. પૂર્વ જર્મનીના લોકો વધારે મોકળાશ સાથે સરહદ પાર પ્રવાસ કરી શકે તે માટેના પ્રયાસો હતા. જોકે નેતાઓ સરહદને સાવ ખોલી નાખવા માગતા નહોતા.

સરહદ પર આવનજાવનમાં નિયંત્રણો હળવા કરાયા તે મામુલી હતા, પણ તેનો અમલ એવી રીતે થયો કે તેની ભારે અસર થઈ.નવા નિયમો અંગેની જાણકારી આપતી નોંધ પ્રવક્તા ગુન્ટર શ્વેબોવસ્કીને સોંપવામાં આવ્યું હતું.તેઓ એટલી ઉતાવળમાં હતા કે પત્રકારપરિષદ અગાઉ તેમણે પોતે જ પ્રેસનોટ વાંચી નહોતી.

તેમણે પત્રકારો સમક્ષ જ નોંધ વાંચવાનું શરૂ કર્યું અને તે સાંભળીને પત્રકારો સ્તબ્ધ થઈ ગયા.કોઈ પૂર્વશરતો પૂરી કર્યા વિના વિના હવે દેશની બહાર અંગત પ્રવાસ માટેની અરજી કરી શકાશે, એમ તેમણે વાંચ્યું હતું.ચોંકી ગયેલા પત્રકારોએ વધુ વિગતોની માગણી કરી. પોતાની પાસેના કાગળિયા ઊંચાનીચા કરીને શ્વેબોવસ્કિએ કહ્યું કે તેઓ જાણે છે ત્યાં સુધી નિયમ તાત્કાલિક અસરથી લાગુ પડી રહ્યો છે.સાચી વાત એ હતી કે નિયમ બીજા દિવસથી લાગુ પડવાનો હતો અને વિઝાની અરજીના નિયમોની વિગતો પણ બીજે દિવસે જાહેર થવાની હતી.જોકે ટીવી પર આ સમાચાર ઝડપથી ફેલાઈ ગયા હતા. સમાચાર સાંભલીને પૂર્વ જર્મનોના ટોળેટોળાં સરહદે એકઠાં થઈ ગયાં.તે રાત્રે સરહદ પર ચોકીપહેરાની જવાબદારી સંભાળનારા હેરાલ્ડ જેગરે ૨૦૦૯માં ડેર સ્પિગલ અખબારને જણાવ્યું હતું કે તેઓ પત્રકારપરિષદ સાંભળીને મૂંઝાયા હતા અને થોડી વારમાં લોકોનાં ટોળાં આવતાં જોયાં હતાં.જેગરે પોતાના ઉપરીઓનો સંપર્ક કરવા માટે મથામણ કરી, પણ તેમને ઉપરથી કોઈ સ્પષ્ટ આદેશ મળ્યો નહીં.દરવાજો ખોલવો કે ના ખોલવો કે પછી ટોળાંને અટકાવવા માટે ગોળીબાર કરવો કે ના કરવો કોઈ સ્પષ્ટ આદેશ મળ્યો નહીં. આમ પણ તેઓ થોડા જ ચોકીદારો હતા અને સામે રોષે ભરાયેલા હજારો નાગરિકો એકઠાં થઈ ગયા હતા, એટલે બળપ્રયોગ શક્ય નહોતો.એટલી ભીડ હતી કે જો હજારો લોકોમાં દોડભાગ થાય તો ગોળીવાર વિના પણ લોકો ઘાયલ થાય કે મોત પામે તેમ હતું, એમ તેમણે ડેર સ્પિગલને જણાવ્યું હતું.તેથી જ મેં મારા જવાનોને આદેશ આપી દીધોઃ આડશો હઠાવી લો.હજારો લોકો સરહદ પાર કરીને બીજી તરફ જવા લાગ્યા. તે લોકો ખુશ થઈને ઉજવણી કરી રહ્યા હતા.આ દૃશ્યો દુનિયાભરમાં પ્રસારિત થયા હતા. કેટલાક લોકો બર્લિનના બ્રાન્ડેનબર્ગ ગેટ પાસેની દીવાલ ઉપર ચડી ગયા હતા. કેટલાક લોકોએ દીવાલને હથોડા અને ત્રિકમથી તોડવાનું શરૂ કરી દીધું હતું.એક વર્ષથી ચાલી રહેલી ધમાલનો આ ક્લાઇમેક્સ હતો.બીજા વિશ્વ યુદ્ધ પછી સોવિયેત યુનિયન અને તેના પશ્ચિમ મોરચાના દેશોએ યુરોપને પરસ્પર વહેંચી લીધું હતું. સોવિયેત સત્તાધીશોએ ધીમે ધીમે પૂર્વ તરફના યુરોપને પશ્ચિમથી અલગ કરવા માટે ’લોખંડી પડદા’ જેવી દીવાલ ઊભી કરવાનું શરૂ કરી દીધું હતું.હારી ગયેલા જર્મનીને પણ કબજો કરનારી સત્તાઓએ - અમેરિકા, યુકે, ફ્રાન્સ અને સોવિયેત સંઘે - બે ભાગમાં વહેંચી લીધું હતું.પૂર્વ જર્મની પર સોવિયેત સંઘનો કબજો હતો. તેનું સત્તાવાર નામ હવે જર્મન ડેમોક્રેટિક રિપબ્લિક થયું અને પશ્ચિમ યુરોપમાં સોવિયેત સંઘના પગપેસારોનું માધ્યમ બન્યું હતું.બર્લિનને ચાર ટુકડામાં વહેંચી નાખવામાં આવ્યું હતું. પશ્ચિમ તરફના શહેરમાં બ્રિટિશ, ફ્રેન્ચ અને અમેરિકન એમ ત્રણ ઝોન થયા હતા.પૂર્વ તરફનો હિસ્સો સોવિયેતના કબજામાં આવ્યો હતો. સમગ્ર પશ્ચિમ બર્લિન ચારે બાજુ પૂર્વ જર્મની વચ્ચે એક ટાપુશહેર બની ગયું હતું.પૂર્વ બર્લિનમાંથી લોકો મોટા પાયે પશ્ચિમ હિસ્સા તરફ સ્થળાંતર કરતાં હતા, તેથી ૧૯૬૧માં શહેરની વચ્ચે દીવાલ ઊભી કરવાનું નક્કી થયું હતું.૧૯૮૦ના દાયકા સુધીમાં સોવિયેત સંઘ આર્થિક સમસ્યાઓમાં ઘેરાયું હતું અને અનાજની તંગી ઊભી થઈ હતી. એપ્રિલ ૧૯૮૬માં યુક્રેનમાં ચેર્નોબિલ અણુ વીજમથકે અકસ્માત થયો, તે પડતીનું ગમખ્વાર પ્રતીક બનીને આવ્યો હતો.૧૯૮૫માં પ્રમાણમાં યુવાન ઉંમરે મિખાઇલ ગોર્બાચેવે સોવિયેતમાં સત્તા સંભાળી હતી અને તેમણે સુધારાઓની શરૂઆત કરી હતી. તેમણે ગ્લાસનોસ્ત (મોકળાશ) અને પેરેસ્ત્રોઇકા (નવરચના)ની નીતિઓ અપનાવી હતી.જોકે તેમની કલ્પના કરતાં વધુ ઝડપથી સ્થિતિમાં પરિવર્તન આવવા લાગ્યું.સામ્યવાદી બ્લોકમાં સુધારાની હવા પહેલેથી જ ચાલતી થઈ હતી. પોલેન્ડમાં વર્ષો સુધી ચાલેલી ચળવળ અને હડતાળોથી દબાણમાં આવીને આખરે શાસક સામ્યવાદી પક્ષે પ્રતિબંધિત સોલિડારિટી ટ્રેડ યુનિયનને માન્યતા આપવા માટેનો નિર્ણય કર્યો હતો.

ફેબ્રુઆરી ૧૯૮૯ સુધીમાં સોલિડારિટી યુનિયન અને સરકાર વચ્ચે વાટાઘાટો શરૂ થઈ હતી. ત્યારબાદ અમુક અંશે મુક્ત ચૂંટણીઓ થઈ તેમાં યુનિયનને સંસદની કેટલી બેઠકો પણ જીતવા મળી.સામ્યવાદી પક્ષ અનામત બેઠકો જાળવી શક્યો હતો, પણ જે બેઠકો પર મુક્ત સ્પર્ધા થવા દેવામાં આવી ત્યાં સોલિડારિટીના ઉમેદવારો જીતી ગયા હતા.માર્ચમાં હંગેરીના લોકોએ પણ લોકશાહીની માગણી સાથે વિરોધ પ્રદર્શનો શરૂ કર્યા હતા. મે મહિનામાં ઓસ્ટ્રિયા સાથેની સરહદ પર લગાવવામાં આવેલી ૧૫૦ માઇલ (૨૪૦ કિમી) લાંબી કાંટાળી તારની વાડને હઠાવી દેવામાં આવી.લોખંડી પડદામાં આ પ્રથમ કાપો હતો. ૧૯૫૬માં હંગેરીમાં બળવો થયો હતો, ત્યારે સોવિયેત સંઘે તેને ક્રૂરતાપૂર્વક કચડી નાખ્યો હતો, પણ આ વખતે બળવો સફળ થતો દેખાવા લાગ્યા હતો.ઑગસ્ટ સુધીમાં ક્રાંતિકારીઓએ જનચેતના જગાવી દીધી હતી. સોવિયેત સંઘના કબજામાં રહેલા ઇસ્ટોનિયા, લાતવિયા અને લિથુઆનિયાના લગભગ ૨૦ લાખ લોકોએ એકઠા થઈને ઇતિહાસમાં યાદગાર એવા દેખાવો કર્યા હતા.આ દેખાવોને સિંગિગ રેવોલ્યૂશન, ગાતી ક્રાંતિ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, કેમ કે આ ત્રણેય દેશો વચ્ચે ૩૭૦ માઇલ (૬૦૦ કિમી) લાંબી માનવસાંકળ રચવામાં આવી હતી. એકબીજાના હાથ પકડીને ત્રણેય દેશોના લોકોએ આઝાદીના ગીતો ગાવાનું શરૂ કરી દીધું હતું.ઑગસ્ટ મહિનામાં જ આ ધમાલ વચ્ચે હંગેરીએ ઓસ્ટ્રિયા સાથેની પશ્ચિમ તરફની સરહદે ખોલી નાખી. તેના કારણે પૂર્વ જર્મનીમાંથી હજારો શરણાર્થીઓ છટકીને તે તરફ બહાર નીકળી શક્યા.૧૯૬૮માં ઉદારીકરણના સુધારા માટે ઝેકોસ્લોવેકિયામાં માગણીઓ થઈ હતી, પણ તેનેય ક્રૂરતાપૂર્વક દબાવી દેવામાં આવી હતી.

હવે ઝેકોસ્લોવેકિયાના રસ્તે પણ પૂર્વ જર્મનીના લોકો છટકી શકે તેમ હતા. હજારોની સંખ્યામાં પૂર્વ જર્મનીના નાગરિકો આવી પહોંચ્યા અને પશ્ચિમ જર્મનીની એમ્બેસીએ પહોંચીને આશ્રય લેવા લાગ્યા. તેમને ટ્રેનોમાં ભરી ભરીને પશ્ચિમ જર્મની મોકલવાનું શરૂ થયું.લોકોનો પ્રવાહ બહાર જતો અટકાવવા માટે આખરે ઑક્ટોબરમાં પૂર્વ જર્મનીએ ઝેકોસ્લોવેકિયા સાથેની સરહદને બંધ કરી દીધી.

પરંતુ ત્યાં સુધીમાં ક્રાંતિની હવા પૂર્વ જર્મનીની હદમાં પણ પ્રવેશી ગઈ હતી.પૂર્વ જર્મનીમાં લેપગીઝ શહેરના મધ્યમાં સ્વતંત્રતાની માગણી સાથે દેખાવો શરૂ થયા અને ક્રાંતિની શરૂઆત થઈ હતી.૯ ઑક્ટોબરે પૂર્વ જર્મનીએ સ્થાપનાની ૪૦મી જયંતી મનાવી તેના થોડા જ દિવસો પછી ૭૦,૦૦૦ લોકો રસ્તા પર દેખાવો કરવા ઉતરી આવ્યા હતા.પશ્ચિમ જર્મની તરફથી મુક્ત ચૂંટણી માટેની માગણી થવા લાગી હતી. પૂર્વ જર્મનીના નવા સામ્યવાદી નેતા એગોન ક્રેન્ઝે સુધારા માટેની વાતો શરૂ કરી હતી. તે વખતે કોઈને અંદાજ નહોતો કે થોડા જ અઠવાડિયા પછી બર્લિનની દીવાલ તૂટી પડશે.જાહેર વિરોધપ્રદર્શનોની શરૂઆત જ્યાંથી થઈ હતી તે હંગેરીમાં ઑક્ટોબરના અંત ભાગમાં સંસદમાં ઠરાવ પસાર કરવામાં આવ્યો કે પ્રમુખપદની સીધી ચૂંટણી થશે અને બહુપક્ષી સંસદીય ચૂંટણીઓ પણ યોજાશે.તે પછી ૩૧ ઑક્ટોબરે લોકશાહીની માગણી કરી રહેલા પૂર્વ જર્મન નાગરિકોની સંખ્યા પાંચ લાખને પણ વટાવી ગઈ. ક્રેન્ઝ બેઠકો કરવા માટે મોસ્કો દોડ્યા. તે વખતે તેમણે બીબીસીને એવું જણાવ્યું હતું કે બંને જર્મનીનું એકીકરણ કરવાની કોઈ વાત એજન્ડા પર નથી.પૂર્વ જર્મનમાં દેખાવો શરૂ થયા તેના એક મહિના પછી ૪ નવેમ્બરે, પૂર્વ બર્લિનના એલેક્ઝાન્ડરપ્લેટ્‌ઝ ખાતે પાંચ લાખ લોકો એકઠા થઈ ગયા હતા.

ત્રણ દિવસ પછી આખરે સરકાર હારી અને રાજીનામું આપી દીધું. જોકે લોકશાહી લાવવાનો કોઈ ઇરાદો સત્તાધીશોનો દેખાતો નહોતો. ઇગોન ક્રેન્ઝ હજીય સામ્યવાદી પક્ષના વડા હતા અને આડકતરી રીતે દેશના શાસક હતા.જોકે તેઓ લાંબું ટકવાના નહોતા. પાંચ દિવસ પછી સરકારી પ્રવક્તાએ સ્થિતિને પલટાવી નાખનારી નોંધ પત્રકાર પરિષદમાં વાંચી.ત્રીજી ડિસેમ્બરે ગોર્બાચેવ અને અમેરિકાના પ્રમુખ જ્યોર્જ ડબ્લ્યૂ બુશ વચ્ચે મુલાકાત થઈ. તેમની મંત્રણાઓ પછી નિવેદન બહાર પાડીને જાહેરાત કરાઈ કે બન્ને મહાસત્તા વચ્ચેનું શીત યુદ્ધ સમાપ્ત જાહેર કરવામાં આવે છે.જોકે ૧૯૮૯ની ક્રાંતિનાં મોજાં હજી શમી ગયાં નહોતાં.ગોર્બાચેવ ઑગસ્ટ ૧૯૯૧માં ક્રિમિયામાં રજાઓ ગાળવા ગયા હતા ત્યારે બળવો થયો અને ગોર્બાચેવને ઉથલાવી નાખવાની કોશિશ થઈ. તેમને ક્રિમિયામાં જ નજરકેદ કરી લેવામાં આવ્યા.જોકે ત્રણ જ દિવસમાં બળવો કરનારા સામ્યવાદીઓને હરાવી દેવાયા હતા. લોકશાહીતરફી પરિબળો રશિયન રિપબ્લિકના પ્રમુખ બોરિસ યેલ્તસીનના ટેકામાં આવ્યા હતા અને સામ્યવાદીઓને હરાવ્યા હતા.જોકે આ બળવો સોવિયેત સંઘ માટે જીવલેણ સાબિત થયો હતો. સોવિયેત સંઘની આંતરિક અશાંતિનો લાભ લઈને ૧૫ સભ્ય દેશો એક પછી એક યુનાઇટેડ સ્ટેટ ઑફ સોવિયેત યુનિયનમાંથી છુટ્ટા પડવા લાગ્યા. વર્ષના અંત સુધીમાં સોવિયેત સંઘનો ઝંડો નીચે ઉતરી ગયો હતો.

~ શ્રી નૂતન સૌરાષ્ટ્ર

સોમવારનો દિવસ મહારાષ્ટ્રના રાજકારણમાં સતત ઉતારચઢાવ વાળો રહ્યો હતો. રાજ્યપાલ દ્વારા સોમવારના સાંજના સાડાસાત સુધી બીજા નંબરના પક્ષને સરકાર રચવા માટેની ઈચ્છા અને સંખ્યા હોવા અંગે રજૂઆત કરવાનો મોકો આપ્યો હતો. સાંજના સાડા સાત સુધી સતત શિવસેનાને કોંગ્રેસ અને એનસીપી ટેકો આપશે કે નહીં તે અંગે સતત ચર્ચાઓ ચાલી હતી, પરંતુ સાંજના જ્યારે શિવસેનાના નેતાઓ રાજ્યપાલના બંગલેથી બહાર આવ્યા કે તેમનું મોઢું પડી ગયું હતું અને રાજ્યપાલ સમક્ષ પોતે સરકાર રચવાની ઈચ્છા હોવાનું જણાવ્યું, પરંતુ જાદુઈ આંકડા સુધી કેવી રીતે પહોંચશે તે જણાવ્યું ન હોવાથી રાજ્યપાલે તેમને સમય આપવાની ના પાડી દીધી હતી. આમ શિવસેના વિલા મોઢે પાછી આવી હતી. હવે રાજ્યમાં સત્તાનું કોકડું ઔર ગુંચવાશે તેમ લાગી રહ્યું છે. ખરેખર તો રાજ્યમાં ભાજપ અને શિવસેનાના ગઠબંધનને જનતાએ જનાદેશ આપ્યો હોવા છતાં, બંને પક્ષ પાસે સ્પષ્ટ બહુમતી હોવા છતાં સત્તાના મોહમાં આંધળા બનેલા રાજકારણીઓએ મહારાષ્ટ્રની જનતા સાથે દગો કર્યો છે. સ્પષ્ટ બહુમતી હોવા છતાં આ રાજ્ય સરકાર વિહોણું છે. હવે આગળનું ચિત્ર પણ ખૂબ જ અસમંજસ વાળું છે કેમ કે જો શિવસેના, કોંગ્રેસ અને રાષ્ટ્રવાદી કોંગ્રેસ મળીને સત્તા પર આવે અને સરકાર બનાવે તો એ સરકાર કેટલી ટકશે? શું ભાજપ આ સરકારને તોડવાનો કોઈ પણ મોકો જવા દેશે, વળી ભાજપ અને શિવસેના લગભગ અલગ થઈ ગયા છે ત્યારે રાજ્યની કેટલીક પાલિકાઓ પર પણ આની ગંભીર અસર પડી શકે તેમ છે. ભલે મુંબઈમાં મેયર શિવસેનાનો હોય, પરંતુ તેને ટેકો ભાજપનો છે, શું એનસીપી કે કોંગ્રેસ મહાનગરપાલિકામાં પણ શિવસેનાને ટેકો આપશે ખરા? આવું થશે તો રાજ્યમાં ભાજપ એકલો પડી જશે, પરંતુ આમ થાય તેમ લાગતું નથી, વળી જો શિવસેના કોંગ્રેસ કે એનસીપી સાથે જોડાણ કરે તો જનતા તેમને નકારી શકે તેમ છે. શિવસેનાની છબી કટ્ટર હિન્દુવાદી પક્ષની છે જ્યારે કોંગ્રેસ અને એનસીપી તેમનાથી બિલકુલ વિપરીત આઈડિયોલોજી ધરાવે છે, માત્ર સત્તા માટે થઈને તેઓ સાથે આવી રહ્યા છે ત્યારે તેમના ગઠબંધનને લોકો કેટલો આવકારશે તે એક પ્રશ્ર્‌ન છે. સૌથી મહત્ત્વનો સવાલ એ છે કે અતિવૃષ્ટિને કારણે સમગ્ર રાજ્યમાં ખેડૂતોની હાલત ખૂબ જ પાતળી છે, મોડે મોડે સુધી પડેલા વરસાદે કેટલાય પાકને નુકશાન કર્યું છે. ખેડૂતો આત્મહત્યા કરી રહ્યા છે. ત્યારે આ રાજ્યના ચાર મુખ્ય પક્ષ ભાજપ, શિવસેના, કોંગ્રેસ અને રાષ્ટ્રવાદી કોંગ્રસ સત્તાની સાઠમારીમાં પડ્યા છે. દરરોજ નવાં નાટકો થઈ રહ્યાં છે અને દર ક્ષણે લોકશાહીના લીરે લીરાં ઊડી રહ્યા છે, જનતા મૂગા મોઢે આ સહન કરી રહી છે, પરંતુ ક્યાં સુધી આ સહન કરી શકાય તેમ છે. શું ભાજપ કે શિવસેના મહારાષ્ટ્રની જનતા માટે થઈને નમતું ન જોખી શકે? શું ભાજપ વિરોધપક્ષમાં બેસવા કરતાં અઢી વર્ષ શિવસેનાને મુખ્ય પ્રધાન પદ ન આપી શકે કે શિવસેના પોતાના અસ્તિત્વ કરતાં વિપરીત વિચારઘારા ધરાવતા પક્ષના ટેકે કાખઘોડીથી ચાલતી પાંગળી સરકાર બનાવવા કરતાં ગર્વભેર અભિમાન સાથે ભાજપની સાથે ન બેસી શકે? ચારેય રાજકીય પક્ષોનો સત્તા માટેનો સ્વાર્થ જોતાં એવું લાગી રહ્યું છે કે મહારાષ્ટ્રમાં આગામી દિવસો આસાન નહીં હોય અનેક રાજકીય ઊથલપાથલ મહારાષ્ટ્રમાં આગામી સમયમાં થઈ શકે છે અને એ જનતા માટે જોખમરૂપ સાબિત થાય તેમ છે.

~ શ્રી નૂતન સૌરાષ્ટ્ર

ભારતમાં તેજીથી વધી રહેલા પ્રદૂષણ અંગેના જે અહેવાલો આવી રહ્યાં છે એનાથી સ્પષ્ટ છે કે જો આપણે સમયસર ન ચેત્યાં તો આવનારા સમયમાં પરિસ્થિતિ ઓર ભયાવહ બનશે. પ્રદૂષણને લઇને જુદી જુદી આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ દ્વારા ચેતવણી આપવામાં આવી હોવા છતાં આ ક્ષેત્રમાં થતી સુધારણાની ગતિ સાવ ધીમી છે. હવે ગ્રીનપીસ નામની આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાનો રિપોર્ટ આવ્યો છે કે દુનિયાના સૌથી વધારે દસ પ્રદૂષિત શહેરોમાં સાત શહેરો ભારતના છે. આમાંના પાંચ તો દેશની રાજધાની દિલ્હીની આસપાસના છે. વર્ષ ૨૦૧૮ દરમિયાન પ્રદૂષણ સ્તરના મામલે ગુરુગ્રામ સમગ્ર દુનિયામાં ટોચે છે. દસના સ્થાને સૌથી વધારે પ્રદૂષિત એવા ૨૦ શહેરોને ધ્યાનમાં લેવામાં આવે તો એમાં ૧૬ શહેરો ભારતના છે. એ જ રીતે દુનિયાના ૩૦ સૌથી વધારે પ્રદૂષિત શહેરોમાં બાવીસ શહેરો ભારતના છે. પ્રદૂષણના આ આંકડા પીએમ ૨.૫ કણોના આધારે કરવામાં આવ્યા છે. આ કદના ઝેરી કણો માનવીના શ્વસનતંત્રમાં ઘર જમાવીને બેસી જાય છે અને અનેક રોગોને નોતરે છે. એર ક્વોલિટી એટલે કે હવાની ગુણવત્તા માપવાના ઘણાં માપદંડ છે પરંતુ જેમાં સૌથી વધારે પ્રચલિત છે હવામાં પીએમ ૨.૫ અને પીએમ ૧૦નું પ્રમાણ. પીએમ નો અર્થ છે પાર્ટિક્યૂલેટ મેટર એટલે કે હવામાં રહેલા સૂક્ષ્મ કણો. પીએમ ૨.૫ અને પીએમ ૧૦ આ કણોની સાઇઝ દર્શાવે છે. સામાન્ય રીતે આપણા શરીર પરના વાળની સાઇઝ પીએમ ૫૦ જેટલી હોય છે. એના પરથી અંદાજ લગાવી શકાય કે પીએમ ૨.૫ અને પીએમ ૧૦ કેટલા સૂક્ષ્મ કણ હશે. સામાન્ય સંજોગોમાં ૨૪ કલાકમાં હવામાં પીએમ ૨.૫નું પ્રમાણ ૬૦ માઇક્રોગ્રામ પ્રતિ ક્યૂબિક મીટર હોવું જોઇએ અને પીએમ ૧૦નું પ્રમાણ ૧૦૦ માઇક્રોગ્રામ પ્રતિ ક્યૂબિક મીટર હોવું જોઇએ. આ કણોનું આના કરતા વધારે પ્રમાણ હોય તો એ સ્થિતિ ભયજનક ગણાય.સાદા શબ્દોમાં કહીએ તો આજે પ્રદૂષણના કારણે શ્વાસમાં જે હવા લેવામાં આવે એ જ ઝેર બની ચૂકી છે. દેશભરની હોસ્પિટલોમાં શ્વાસના રોગોના દર્દીઓની સંખ્યામાં ભારે વધારો થઇ રહ્યો છે. વધતા જતા પ્રદૂષણ સામે અસરકારક પગલા લેવા આવશ્યક બની ગયા છે. વાતાવરણમાં જ્યારે અતિ ભારે માત્રામાં ઝેરી કણો ભળેલા હોય ત્યારે જીવનું જોખમ આવી પડે છે. ખાસ કરીને બાળકો, ગર્ભવતી મહિલાઓ અને વૃદ્ધો માટે જોખમ ઘણું વધી જાય છે. સ્મોગમાં રહેલા સૂક્ષ્મ કણો શ્વાસની સાથે શરીરમાં જતાં ગંભીર પ્રકારના બ્રોન્કાઇટિસ, ફેફસાંનું કેન્સર અને હૃદયની બીમારી જેવા જીવલેણ રોગો થવાની શક્યતા વધી જાય છે. અસ્થમાના દર્દીઓને હુમલાનું પ્રમાણ વધી જાય છે. બ્લડપ્રેશરના દર્દીઓને બ્રેઇન સ્ટ્રોક આવવાની શક્યતા વધી જાય છે. આ સાથે જ ખાંસી, શરદી, છાતીમાં દુઃખાવો, ચામડીના રોગો, વાળ ઉતરવા જેવી સમસ્યાઓ પણ થાય છે. આજે દેશના અનેક બાળકો ફેફસાંની કોઇ બીમારીથી પીડાય છે. બે વર્ષથી વધારે વયના બાળકોમાં અસ્થમાનું પ્રમાણ વધ્યું છે. ૧૩ વર્ષથી ઓછી વયના બાળકોમાં બ્રોન્કાઇટિસની સમસ્યા વધી છે.

રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ઉદ્યોગો, ઘરો, કાર અને ટ્રકોમાંથી વાયુ પ્રદૂષણ ફેલાવતા જટિલ મિશ્રણો નીકળે છે જે સ્વાસ્થ્ય માટે ખતરનાક છે. એમાંયે સૂક્ષ્મ કણો માનવ સ્વાસ્થ્યને સૌથી વધારે નુકસાન કરે છે. દેશમાં પ્રદૂષણના માઝા મૂકવા પાછળ એક કરતા વધારે પરિબળો ભાગ ભજવી રહ્યાં છે. એ તો જગજાહેર છે કે જ્યાં ઔદ્યોગિક કામકાજ વધારે પ્રમાણમાં થતું હોય ત્યાં પ્રદૂષણ વધારે પ્રમાણમાં થાય છે. આજે દેશના મેટ્રો સીટી ઉપરાંત નાના શહેરોમાં ફેકટરીઓ મોટા પ્રમાણમાં હોય છે અને સામા પક્ષે પ્રદૂષણને અંકુશમાં રાખતી વનસ્પતિ ઓછા પ્રમાણમાં હોય છે. બીજું કારણ છે ડીઝલ જનરેટરોનો વધારે પ્રમાણમાં થયો ઉપયોગ જેના કારણે પ્રદૂષણનું પ્રમાણ વધે છે. દેશના લોકોની આવક વધતા ખરીદક્ષમતા વધી છે જેના પગલે કારોના વેચાણમાં મોટો ઉછાળો આવ્યો છે. રોજેરોજ દેશની સડકો ઉપર જે અસંખ્ય કારો ફરતી હોય છે તેના ધૂમાડા દ્વારા ફેલાતું પ્રદૂષણ વાતાવરણમાં ભળતું રહે છે. શહેરોમાં જે રીતે વિકાસ વધી રહ્યો છે તેના પગલે ઇમારતોના બાંધકામમાં ભારે વધારો થયો છે. આવી ઇમારતોના નિર્માણસ્થળ આસપાસ ધૂળના ઢગલાં જામેલાં હોય છે જે પણ પ્રદૂષણમાં ભારે વધારો કરે છે.

ઉપરાંત પાવર પ્લાન્ટોમાં વપરાતા કોલસાના બળતણના કારણે જે પ્રચંડ પ્રમાણમાં ઝેરી વાયુઓ વાતાવરણમાં ભળે છે તેની તો ગણતરી કરવી જ મુશ્કેલ છે. જેમ જેમ શહેરોનો વિકાસ થઇ રહ્યો છે તેમ તેમ આવા શહેરોની વસતી પણ કૂદકેને ભૂસકે વધી રહી છે. કારણ એ કે રોજીરોટી કમાવાના આશય સાથે આસપાસના ગામડાઓના લાખો લોકો આવા શહેરોમાં પહોંચતા હોય છે. વસતી વધતા કુદરતી સંસાધનો પર બોજ વધે છે અને પ્રદૂષણમાં પણ વધારો થાય છે.ઉત્તર ભારતના શહેરોમાં વાયુનું પ્રદૂષણ ફેલાવવા માટે બીજું એક મોટું કારણ જવાબદાર છે જે કદાચ દુનિયાના બીજા દેશોમાં જોવા નહીં મળતું હોય. દર વર્ષે પાક લણી લીધા પછી વધેલી પરાળીનો નિકાલ કરવા માટે તેને બાળવામાં આવે છે જેના કારણે પ્રદૂષણની માત્રામાં ભયજનક વધારો થાય છે. ઉત્તર ભારતના ઘણાં ખરાં વિસ્તારો ત્રણ-ચાર મહિના જે રીતે પરાળીના ધુમાડામાં લપેટાયેલા રહે છે એના કારણે લોકો મોતના મુખ તરફ ધકેલાઇ રહ્યાં છે. આનું આર્થિક પાસુ પણ ચિંતાજનક છે. એક અંદાજ અનુસાર પરાળી બાળવાથી દેશના અર્થતંત્રને દર વર્ષે બે લાખ કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન થાય છે. એ જ રીતે ફટાકડા ફોડવાથી થતા પ્રદૂષણના કારણે દર વર્ષે પચાસ હજાર કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન થાય છે. મતલબ કે દેશને દર વર્ષે અઢી લાખ કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન પ્રદૂષણના કારણે થાય છે.દેશની રાજધાનીના વાયુ પ્રદુષણમાં ૩૯ ટકા ધુમાડો વાહનો અને બાવીસ ટકા ધુમાડો ઔદ્યોગિક એકમો ફેલાવે છે. એ ઉપરાંત હવા સાથે આવતી ધૂળ ૧૮ ટકા જેટલું પ્રદૂષણ વધારી દે છે. દિલ્હી અને તેની આસપાસના વિસ્તારો જેવા કે નોઇડા, ગાઝિયાબાદ, ફરીદાબાદમાં હજારોની સંખ્યામાં ઔદ્યોગિક એકમો ચાલે છે. એમાં પણ જોખમકારક બાબત એ છે કે મોટા ભાગના ઔદ્યોગિક એકમો રહેણાંક વિસ્તારોમાં ચાલે છે. વાયુ પ્રદૂષણ ફેલાવવામાં મોટો હાથ જૂના વાહનોનો પણ છે. લાખોની સંખ્યામાં એવા વાહનો સડકો પર દોડે છે જેમનું આયુષ્ય ખતમ થઇ ચૂક્યું છે. આવા વાહનોમાંથી પીએમ ૨.૫ કણો સૌથી વધારે પ્રમાણમાં ઉત્સર્જિત થાય છે.

~ શ્રી નૂતન સૌરાષ્ટ્ર

બ્રિક્સ શિખર સંમેલન ૧૩-૧૪ નવેમ્બરના રોજ બ્રાઝિલની રાજધાની બ્રાઝિલિયામા યોજાશે. વર્ષ ૨૦૧૯મા બ્રાઝીલ ઔપચારિક રીતે બ્રિક્સ દેશોનો અધ્યક્ષ દેશ બન્યો છે.આ શિખર સંમેલનના પહેલા બ્રાઝીલના વાર્ગાસ કોષના અનુસંધાન કેન્દ્રના પ્રધાન એવેનદ્રો કાર્વાલહોએ કહ્યુ કે, આ વખતે બ્રિક્સ દેશોના શિખર સંમેલનનું આયોજન બહુપક્ષીયવાદના મહત્વની પુષ્ટિ છે. અર્થવ્યવસ્થા, નવા વિચાર અને વિજ્ઞાન તેમજ ટેકનીક આ વખતના મુખ્ય મુદ્દા બની રહેશે.તેમણે કહ્યુ કે, બ્રિક્સ દેશોની શરૂઆતથી અત્યાર સુધી બે દાયકા થઈ ચૂક્યા છે. આવનારા દસ વર્ષો મુશ્કેલીભર્યા હશે. જો પાંચ દેશ એક સાથે મળીને મુશ્કેલીનો સામનો કરીએ તો, બ્રિક્સ દેશ જરૂર મુશ્કેલીઓને દૂર કરીને આશા સાથે આવનારા ત્રીજા દાયકાનું સ્વાગત કરી શકશે.ઉલ્લેખનીય છે કે, છેલ્લા દસ વર્ષોમા બ્રિક્સ વ્યવસ્થા સ્થિરતાની સાથે આગળ વધી છે. જેમણે વિકાસશીલ દેશોની વચ્ચે એકતા, સહયોગ અને સમાન વિકાસને મજબૂત બનાવવામા મોટી ભૂમિકા ભજવી છે.બ્રિક્સ એ બ્રાઝિલના સંઘીય પ્રજાસત્તાક, રશિયન ફેડરેશન, ભારતના પ્રજાસત્તાક, ચાઇનાના પીપલ્સ રીપબ્લિકનો આંતરરાજ્ય સંગઠન છે, અને ડિસેમ્બર ૨૦૧૦ થી, રશિયાના પ્રારંભમાં દક્ષિણ આફ્રિકાના પ્રજાસત્તાકની સ્થાપના થઈ. ૨૦ મી સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૬ ના રોજ યુ.એસ.ના મહાસભાના સત્રના માર્જિન્સ પર, ન્યૂયોર્કના સત્રના માર્જિન્સ પર રશિયાના વ્લાદિમીર પુતિનના રાષ્ટ્રપતિના દરખાસ્ત પર બીઆરઆઇસી ફોર્મેટમાં પ્રથમ મંત્રી બેઠક યોજાઇ હતી. ૧૬ મે, ૨૦૦૮ ના રોજ, રશિયાની પહેલ પર, બ્રિક્સ વિદેશ મંત્રીઓની પ્રથમ પૂર્ણ-બંધારણની બેઠક બ્રેટીસ્લાવામાં, અને ૯ જુલાઇ, ૨૦૦૮ ના રોજ, ટોયોકો (જાપાન) માં જી ૮ શિખરના માર્જિન્સ પર - બ્રિક દેશોના નેતાઓ પર થઈ. ૧૬ જુન, ૨૦૦ ૯ ના રોજ એકેટરિનબર્ગ શહેરમાં રશિયન બાજુના સૂચન પર પ્રથમ સંપૂર્ણ પાયે બીઆરઆઇસી સમિટ યોજાયો હતો.

આંતરરાષ્ટ્રીય ક્ષેત્રે બ્રિક્સના પ્રભાવનો આધાર ભાગ લેનારા રાજ્યોની વધતી જતી આર્થિક શક્તિ છે, વૈશ્વિક અર્થતંત્રના વિકાસ, નોંધપાત્ર વસતી અને સમૃદ્ધ કુદરતી સંસાધનોની ઉપલબ્ધતા માટે મુખ્ય ડ્રાઇવિંગ દળોમાંના એક તરીકે તેમનું મહત્વ. બ્રિક્સનો જીડીપી ૨૭% જેટલો છે (રાષ્ટ્રીય કરન્સીની ખરીદી શક્તિ સાથે). બ્રિક્સ દેશોની કુલ વસ્તી ૨.૮૮ અબજ લોકો છે. (વિશ્વની વસ્તીના ૪૨%), પ્રદેશ - પૃથ્વીની ૨૬% જમીન. બ્રિક્સનો રાજકીય પ્રભાવ એ હકીકત દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે કે સભ્ય રાજ્યો અગ્રણી આંતરરાષ્ટ્રીય માળખાંમાં અધિકૃત સહભાગીઓ છે.

સંયુક્ત રાષ્ટ્રો અને આતંકવાદ સામે લડતા, ડ્રગના ધમકી અને ભ્રષ્ટાચારને લડવા, સંઘર્ષોને ઉકેલવા અને આંતરરાષ્ટ્રીય માહિતી સુરક્ષાને સુનિશ્ચિત કરવા માટે યુએન અને અન્ય પ્રાદેશિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય પ્લેટફોર્મ્સમાં કોઓર્ડિનેશન હાથ ધરવામાં આવે છે. માનવતાવાદી અને સાંસ્કૃતિક ક્ષેત્રોમાં સહકાર સારી રીતે ચાલે છે. બ્રિક્સ ભાગીદારો વચ્ચેના સંબંધો યુએન ચાર્ટર પર આધારિત છે, સામાન્ય રીતે આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદાના ધોરણો અને ધોરણો તેમજ નીચેના સિદ્ધાંતોઃ ઓપનનેસ, વ્યવહારવાદ, એકતા, બિન-બ્લોક પ્રકૃતિ, તૃતીય પક્ષ વિરુદ્ધ બિન-દિશા-નિર્દેશ. બ્રિક્સ એ વૈશ્વિક બાબતોમાં સામૂહિક શરૂઆતને મજબૂત બનાવવાનું એક સુંદર ઉદાહરણ છે.

સાંસ્કૃતિક રીતે વિવિધ સિવિલાઈઝ્‌ડ રાજ્યો સમાનતાના સિદ્ધાંતો, એકબીજાના હિતોની કડક વિચારણા, પરસ્પર આદર અને બાહ્ય વિશ્વ માટે ખુલ્લાપણું પરના તેમના સંબંધો બનાવે છે. બ્રિક્સ મેમ્બર રાજ્યોના વાર્તાલાપ સ્વરૂપોની વ્યવસ્થામાં વાર્ષિક સુનિશ્ચિત સમિટ, જી ૨૦ સમિટના નેતાઓની બેઠકો પર નેતાઓની બેઠકો, રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા મુદ્દા માટે જવાબદાર ઉચ્ચ પ્રતિનિધિઓની મીટિંગ્સ, યુએન જનરલ એસેમ્બલીના વિદેશ પ્રધાનોની મીટિંગ્સ ), નાણા મંત્રી અને કેન્દ્રીય બેંકોના વડા, અન્ય ક્ષેત્રીય મંત્રાલયો અને વિભાગોના વડા, શેરપા / સોસ શેરપા, વિવિધ ક્ષેત્રોમાં સહકાર માટે કાર્યકારી જૂથોની બેઠકો. સંપર્કો શહેરો, વ્યવસાય, શૈક્ષણિક અને વૈજ્ઞાનિક વર્તુળો અને નાગરિક સમાજના વહીવટ દ્વારા સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે.

બ્રિક્સ દેશોની વાતચીતનો એક મહત્વપૂર્ણ વ્યવહારિક પરિણામ નવી વિકાસ બેન્ક અને ૨૦૦ અબજ ડોલરની અસરકારક રકમ સાથે બ્રિક્સના શરતી ચલણ ભંડોળનો ભંડોળનો પ્રારંભ હતો, જે ફક્ત યુનિયન માટે મજબૂત નાણાકીય ટેકો જ નથી, પરંતુ આંતરરાષ્ટ્રીય અર્થતંત્ર અને નાણામાં તેની વધતી જતી પ્રોફાઇલનો પુરાવો પણ છે. બ્રિક્સ (એપ્રિલ ૨૦૧૫ - ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬) ની રશિયન અધ્યક્ષતા દરમિયાન, તીવ્રતા, વૈવિધ્યકરણ અને આંતરક્રિયાના સંસ્થાકીયકરણના માર્ગે એક મોટો પગલું આગળ ધપાવવામાં આવ્યો હતો. વ્યવહારમાં, બ્રિક્સે સહકારના વિવિધ ક્ષેત્રોમાં સામાન્ય સમસ્યાઓ ઉકેલવા માટે તેનું મહત્વ અને સુસંગતતા સાબિત કરી. યુનિયનનું સાતમી સમિટ (ઉફા, જુલાઈ ૮-૯, ૨૦૧૫) માં, ઉફા ઘોષણા, ઉફા એક્શન પ્લાન અને બ્રિક્સ આર્થિક ભાગીદારી વ્યૂહરચનાને મંજૂર કરવામાં આવી હતી, જેણે બ્રિક્સ દેશોની ભાગીદારીની વ્યૂહાત્મક પ્રકૃતિને સમર્થન આપ્યું હતું અને પાંચ લાંબા ગાળાની સહકારની દિશા નિર્ધારિત કરી હતી. સમિટની બાજુએ, સંસ્કૃતિના ક્ષેત્રે સહકાર પર બ્રિક્સ દેશોની સરકારો વચ્ચે કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા, જેણે સંઘના દેશોના માનવતાવાદી સહકારને નોંધપાત્ર રીતે વિસ્તૃત કર્યો. બ્રિક્સ (૧૫ ફેબ્રુઆરી - ૩૧ ડિસેમ્બર, ૨૦૧૬) માં ભારતીય અધ્યક્ષતા દરમિયાન, આ લીટીએ સહકારના નવા ક્ષેત્રો, ખાસ કરીને સામાજિક અને માનવીય ક્ષેત્રમાં, મલ્ટિ સેક્ટરલ સહયોગ અને નવીન શોધને એકીકૃત કરવાનું ચાલુ રાખ્યું. યુએનઆઈડીઓ, આરોગ્ય, શ્રમ અને રોજગાર, વિજ્ઞાન અને શિક્ષણ, કૃષિ, કુદરતી બચાવ અટકાવવા અને કુદરતી આપત્તિઓ દૂર કરવા અને પર્યાવરણીય સંરક્ષણ સહિતના ઔદ્યોગિક સહકાર સહિતના ક્ષેત્રોમાં કામ કરવા માટે નવી પ્રેરણા આપવામાં આવી છે. સંખ્યાબંધ વિશાળ ફોરમ યોજાયા છે જેણે યુનિયનના દેશોની સાંસ્કૃતિક અને સાંસ્કૃતિક સંભાવનાઓના એકીકરણને પ્રોત્સાહન આપ્યું છે. બ્રિક્સ ઓક્ટોબર ૧૫-૧૬, ૨૦૧૬, ગોવાના અંતે, ઘોષણા અને કાર્યવાહીની યોજના અપનાવવામાં આવી હતી, અને કસ્ટમ્સ સહકાર સમિતિ, રાજદ્વારી અકાદમીઓ વચ્ચે સમજણના મેમોરેન્ડમ અને કૃષિ સંશોધન માટેના પ્લેટફોર્મની રચના પર જોગવાઈ કરવામાં આવી હતી. યુનિયનનું આઇએક્સ સમિટ સપ્ટેમ્બર ૧-૫, ૨૦૧૭ ના રોજ ઝિયામેન, ચીનમાં, બ્રિક્સઃ ક્લાઉડલેસ ફ્યુચર માટે સશક્તિકરણ ભાગીદારી હેઠળના સિદ્ધાંત હેઠળ યોજવામાં આવ્યું હતું. નેતાઓની બેઠકએ પાંચની એકતા સ્પષ્ટ રીતે દર્શાવ્યું, સ્પષ્ટપણે પુષ્ટિ આપી હતી કે તેના રાજકીય અને આર્થિક કાર્યસૂચિ પરના મુખ્ય મુદ્દાઓની વિશાળ શ્રેણી પર સંલગ્ન ભાગીદારી, સંયોગ અથવા સ્થાનોની સંમિશ્રણને આગળ વધારવા અને તેના વિકાસના પ્રત્યેક સહભાગીઓને ખરેખર રસ છે. ચીનમાં સમિટમાં, ઝિયામેન ઘોષણા અને ઝિયામેન એક્શન પ્લાન મંજૂર કરવામાં આવ્યા હતા, ત્રણ આંતરિક વિભાગોમાં પાંચ બાજુના દસ્તાવેજો પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા (વેપાર અને આર્થિક સહકાર પર બ્રિક્સ એક્શન પ્લાન, ૨૦૧૭-૨૦૨૦ માટે નવીન સહકાર પર બ્રિક્સ ઍક્શન પ્લાન, કસ્ટમ્સ કોઓપરેશન માટે બ્રિક્સ સ્ટ્રેટેજિક પ્રોગ્રામ) અને બ્રિક્સ બિઝનેસ કાઉન્સિલ અને નવી ડેવલપમેન્ટ બેંક વચ્ચે સહકારની મેમોરેન્ડમ. ચીની અધ્યક્ષતા દરમિયાન (જાન્યુઆરી ૧ - ડિસેમ્બર ૩૧, ૨૦૧૭), બ્રિક્સ દેશોના સાંસ્કૃતિક અને માનવતાવાદી સહકારને મજબૂત કરવા માટે ખાસ ધ્યાન આપવામાં આવ્યું હતું બિન સરકારી સંસ્થાઓ દ્વારા.

યુનિયન દેશોના થિયેટર શાળાઓના પ્રથમ ઇન્ટરનેશનલ ફેસ્ટિવલ, ફોરમ ઑફ યંગ ડિપ્લોમેટ્‌સ, રાજકીય પક્ષોનું મંચ, નિષ્ણાત કેન્દ્રો અને સિવિલ સોસાયટી સંસ્થાઓ, સ્પોર્ટસ ગેમ્સ, બીઆરઆઇસી ફિલ્મ ફેસ્ટિવલ, એસસીઓના મહિલા આંતરરાષ્ટ્રીય મહિલા અને બ્રિક્સ દેશો, બહેન શહેરો અને મ્યુનિસિપાલિટીઝનું ફોરમ, ટ્રેડ યુનિયન ફોરમ, યુથ ફોરમ. ૧ જાન્યુઆરી, ૨૦૧૮ થી, દક્ષિણ આફ્રિકા પ્રજાસત્તાક યુનિયનની અધ્યક્ષતા કરે છે. આ વર્ષની કેન્દ્રીય ઘટના ૧૦ મી વર્ષગાંઠ શિખર હતી, જે જોહાનિસબર્ગમાં ૨૫-૨૭ જુલાઈ, ૨૦૧૮ ના રોજ બ્રિક્સ ઇન આફ્રિકાઃ વિકસિત દેશો સાથેના સહકારથી ચોથા ઔદ્યોગિક ક્રાંતિના યુગમાં વિકાસ માટેના સિદ્ધાંત હેઠળ જોહાનિસબર્ગમાં યોજાઇ હતી. તેમણે ઉભરતા પોલિએન્ટ્રિક વિશ્વ ક્રમમાં આવશ્યક તત્વ તરીકે પાંચની સ્થિતિની મજબૂતાઈની પુષ્ટિ કરી.

સમિટમાં અપનાવવામાં આવેલા નેતાઓની ઘોષણા બહુપક્ષીયવાદના સિદ્ધાંતો, આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદાની અસ્વીકાર્યતા અને યુએનની મુખ્ય ભૂમિકાની ખાતરી આપે છે. પાંચ મજબૂત રીતે ડબલ ધોરણો, લશ્કરી હસ્તક્ષેપ, આંતરિક બાબતોમાં દખલ, એકપક્ષીય બળજબરીપૂર્વક આર્થિક પગલાં, સંરક્ષણવાદ. આતંકવાદ, જગ્યામાં શસ્ત્રો મૂકવાની ધમકી અને ભ્રષ્ટાચાર જેવી ગંભીર પડકારોના અભિગમની એકતા પુષ્ટિ મળી. માહિતી જગ્યામાં રાજ્યોના જવાબદાર વર્તનના સાર્વત્રિક નિયમોને પ્રોત્સાહન આપવા સાથે મળીને કામ કરવાનું ચાલુ રાખવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું.

નેતાઓએ અગ્રણી આંતરરાષ્ટ્રીય પ્લેટફોર્મ્સ - યુએન, જી ૨૦, ડબલ્યુટીઓ, અન્ય બહુપક્ષીય સંગઠનો અને ફોરમમાં મુખ્ય વૈશ્વિક અને પ્રાદેશિક મુદ્દાઓ પર સંકલન વધારવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી હતી. ચોથી ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ માટે ભાગીદારી સ્થાપિત કરવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. સાયન્સ પાર્ક્સ અને તકનીકી વ્યાપાર ઇન્ક્‌્યુબેટર્સનું નેટવર્ક, એનર્જી રિસર્ચ પ્લેટફોર્મ (રશિયન પહેલ પર બનાવેલ) ની સ્થાપના, અને કેન્દ્ર માટે રસી સંશોધન અને વિકાસને મંજૂરી આપવામાં આવી છે. પ્રાદેશિક ઉડ્ડયન ક્ષેત્રમાં સહકારના મેમોરેન્ડમ, એડવાન્સ ઇન્ટરબેંક સહકાર દિશાઓના પ્રમોશન પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા.

સંસ્કૃતિ, રમતો અને સિનેમેટોગ્રાફી ક્ષેત્રે સહકારને તીવ્ર બનાવવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું. રસ ધરાવતા બહુપક્ષીય સંગઠનો સાથે બ્રિક્સ સંપર્કોના વિકાસ માટે ખૂબ ધ્યાન આપવામાં આવ્યું હતું. જોહાનિસબર્ગ સમિટ દરમિયાન, આઉટરીચ અને બ્રિક્સ પ્લસના સંયુક્ત સ્વરૂપોમાં એક બેઠક યોજાઈ હતી. પાંચ નેતાઓ ઉપરાંત, ૨૧ દેશોના નેતાઓ પ્રભાવશાળી સંસ્થાઓમાં અધ્યક્ષતા - જી ૨૦, જી૭૭, ઇસ્લામિક સહકાર સંગઠન તેમજ અસંખ્ય આફ્રિકન એકીકરણ માળખામાં ભાગ લીધો હતો.નવેમ્બર ૨૦૧૯માં યોજાઈ રહેલી આગામી ૧૧મી બ્રિકસ (બ્રાઝિલ, રશિયા, ભારત, ચીન અને દક્ષિણ આફ્રિકા) સમિટના કાર્યસૂચિને સ્પષ્ટ કરવા માટે ૨૮ જુલાઇ, ૨૦૧૯ના રોજ રિયો ડી જાનેરોમાં મળેલી મંત્રી મંડળની બેઠકમાં વેનેઝુએલાના કટોકટીના રિઝોલ્યુશન મુદ્દે સભ્ય દેશો વચ્ચેના વિસંગતતા બહાર આવી હતી. આ વિસંગતતા વૈશ્વિક સહકારના વિસ્તરણના યુગના અંતને રજુ કરી રહી છે તેમ છતાં, વિજ્ઞાન, તકનીકી, નવીનતા, ડિજિટલ અર્થતંત્ર, સહિતના સહકારના વિવિધ મુદ્દાઓને લઈને તેમજ આતંકવાદ અને હવાલા સામે લડવામાં સંવાદ અંગે સભ્યોના મત પર ઢાંકપિછોડો કરતી નથી. જો કે, તે જોવાનું બાકી છે કે શું આ સર્વસંમતિ બ્રિક્સની પોતાની સંસ્થાઓ સાથે શસક્ત થવાની આશાની જીવંત આશાને જીવંત રાખે છે કે નહી.વિશ્વની સૌથી ઉભરતી ઉભરતી અર્થવ્યવસ્થાને બાંધવાની કલ્પનાની ઉપયોગીતા ઉપરાંત, આ દેશોના સંગઠનની કાર્યકારી અસર હંમેશા તેમની બદલાતી-ફિસ્કલ અને રાજકીય વાસ્તવિકતાઓને ધ્યાનમાં રાખીને અનિશ્ચિતતાનો વિષય રહી છે. ચાલુ વર્ષે રાષ્ટ્રપતિ જેયર બોલ્સોનારોના કાર્યકાળમાં બ્રાઝિલની વિદેશી નીતિની પ્રાથમિકતાઓને બદલવાની બાબત એ અસ્પષ્ટતામાં વધારો કરે છે. લગભગ દોઢ દાયકાથી બ્રાઝિલની વિદેશી નીતિઓનો આધાર હવે અનેકધ્રુવીય વિશ્વની સામાન્ય સ્વીકૃતિ પર કરવામાં આવ્યો છે. જ્યારે બોલ્સોનારોના પુરોગામીએ આ વિવિધતામાં તેમના દેશની હાજરીને "સંતુલિત બળ" તરીકે દર્શાવવા દક્ષિણ-દક્ષિણ સહકારની શૈલીમાં બહુપક્ષીયતાની માંગ કરી હતી, ત્યારે નવી મુત્સદ્દીગીરીએ પશ્ચિમી દેશો, ખાસ કરીને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્‌સ(યુ.એસ.) સાથેના વિશેષાધિકાર સંબંધોની તરફેણમાં બહુપક્ષીયતાને સ્પષ્ટ રીતે નકારી કાઢી છે. પ્રતિબંધિત (અથવા નહીં) વૈશ્વિક મહત્વાકાંક્ષાઓ કે જે સંભવિત રૂપે તેના રાજદ્વારી ઉદ્દેશ્ય સાથે સંકળાયેલી છે - તે સ્થળાંતર અંગેના તાજેતરમાં કરાયેલા વૈશ્વિક કરારમાંથી પાછી ખેંચાય છે, અથવા દાયકા જુના વ્યાપારી ભાગીદાર ચીન સાથેના વિવાદાસ્પદ રાજદ્વારી સંબંધોમાં અચાનક ફેરફાર થઈ શકે છે, વેનેઝુએલા-બ્રાઝિલમાં નિકોલસ માદુરોના રાષ્ટ્રપતિપદને અધિષ્ઠાપિત કરવા માટે અમેરિકન રાજકીય / લશ્કરી દખલ પર અવિશ્વસનીય નિર્ભરતા - બ્રિક્સની નબળી કડી રૂપે દેખાય છે.વર્ષ ૨૦૦૮--૦૯ની વૈશ્વિક આર્થિક કટોકટીથી ખાસ કરીને યુએસમાંથી એક મત ઉભર્યો છે કે ઓછામાં ઓછું આર્થિક દૃષ્ટિકોણથી બ્રિક્સની કલ્પનામાં કોઈ વજુદ નથી. આ દૃષ્ટિકોણ મુખ્યત્વે સભ્ય દેશો, ખાસ કરીને ચીનના ગ્રોસ ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ (જીડીપી) ના ઘટાડાના અંદાજને અનુલક્ષીને આપ્યો હતો, જેણે દ્વિ-અંક વૃદ્ધિથી ૭ ટકા અથવા તેનાથી ઓછા જીડીપી સુધી નોંધપાત્ર ઘટાડો નોંધાવ્યો હતો. આ અંદાજ ૨૦૦૦ના દાયકાથી આવતા વર્ષોમાં બ્રિક્સને વૈશ્વિક આર્થિક વૃદ્ધિનું સ્થાનિય ગણાતા બ્રિક્સ ટુંકાક્ષરના સ્થાપક - ગોલ્ડમેન સાક્સ દ્વારા કરવામાં આવેલા અંદાજો સાથે એકદમ વિરોધાભાસી છે. ૨૦૧૫માં, ગોલ્ડમેન સાક્સે જ તેના બ્રિક્સ ફંડને સામાન્ય ઉભરતા માર્કેટ ફંડમાં આ કારણોસર છુટું કર્યું હતું અને આ ભંડોળે ૨૦૧૦ની ટોચ પછીથી તેની લગભગ ૮૮% સંપત્તિ ગુમાવી છે. સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૫માં યુએસ સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સચેંજ કમિશન સાથેના જોડાણ વખતે રોકાણ પેઢીએ ઉલ્લેખ કર્યો છે કે તે વિદેશી અને ઉભરતા બજારોના વધુ વૈવિધ્યસભર વિસ્તરણ તરફ તેના સર્વાઇવિંગ ભંડોળનું પુનર્ગઠન કરશે. આ સંશયને બાજુમાં મુકીએ તો, ૨૦૧૪માં પરંપરાગત વૈશ્વિક શાસન માળખામાં તેમની રજૂઆતની ઉણપ દુર કરવા માટે બ્રિક્સ દેશોના પ્રતિસાદ રૂપે ન્યૂ ડેવલપમેન્ટ બેંક (એનડીબી)ની રચના કરવામાં આવી.જો કોઈ એવી દલીલ કરે કે બ્રિક્સના ઉદ્દેશ્યને બ્લોક તરીકે રજૂ કરે તેવી કોઈ પણ વિચારધારા, રાજકીય માળખું અથવા કલ્ચર નથી તેમ છતા પણ કોઈ એ હકીકતને નકારી શકે નહીં કે આ હેતુની આવરદા રોષની “લાગણી”ની અવધિ પર નિર્ભર છે. આ નજરથી જોતા, બ્રાઝીલની યુ.એસ. સાથેનું મેળાપીપણું, બ્રિક્સના ટકાઉપણું માટે વધુ જોખમી ગણાય, કેમ કે રશિયાની જિયોપોલિટિક્સમાં યુનાઇટેડ નેશન્સની કેન્દ્રીય ભૂમિકાને મજબૂત બનાવવાની પ્રતિબદ્ધતા છે. બંને કેસોમાં, પોલિસીની કલ્પના તૃષ્ટિકરણના પરંપરાગત દબાણ હેઠળ કરી શકાય છે, તેથી બ્રિક્સ કે એનડીબી જેવી તેની સંસ્થાઓની સ્વાયત્તતા સાથે સમાધાન કરવામાં આવે છે. (આર્થિક) નીતિ સુધારણાના નિર્ણાયક ચાલક તરીકે સ્વતંત્ર રીતે સમસ્યા ઉકેલતા ઉપરતળેના રાજકીય ચાલકોનું સાહિત્ય “નીતિ પ્રસરણ” ની નીતિ કન્વર્ઝન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.તે જ સમયે, જ્યારે તેની એક સંગઠક તરીકેની સુસંગતતાની ચર્ચા કરવામાં આવે છે ત્યારે બ્રિક્સમાં તેના આર્થિક વળાંકને અવગણી શકાતી નથી. હકીકતમાં, ગ્રૂપમાં જ આર્થિક અસમાનતા, બ્રિક્સ સંસ્થાઓમાં વ્યક્તિગત પ્રતિનિધિત્વ અંગે સભ્યોને એકબીજા પ્રત્યે નારાજગી માટે પૂરતો અવકાશ આપે છે. દાખલા તરીકે, ચીને તેની રોકડ સરપ્લસ સાથે એનડીબીની સૂચિત ૧૦૦ અબજ આકસ્મિક અનામત વ્યવસ્થાના બે-તૃતિયાંશ જેટલો ફાળો આપવાનું વચન આપ્યું છે. આમ કરવાથી તે દેવાના સમયે બેંક પર પ્રભુત્વ મેળવવાનો પ્રયાસ કરી શકે છે, અથવા બ્રિક્સમાં કે બૃહદ વિકાસશીલ જગતમાં યુઆનના વર્ચસ્વ સાથેનો વેપારને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે.બ્રિક્સની એક સંસ્થા તરીકેની કલ્પનામાં આવી સહજ સંદિગ્ધતા સાથે, આપણે એમ કહી શકીએ નહીં કે ખ્યાલ ટૂંકાક્ષરોમાં વિચારવાના પ્રભાવમાં ફસાયો છે કે એક “બહુપક્ષીયતા”ના રદ્દી થઈ ગયેલા ગયેલા જૂના વાદમાંથી કોઈ બહાર નહી નિકળી શકે?

~ શ્રી નૂતન સૌરાષ્ટ્ર

દેશભરમાં શ્રીલાલ કૃષ્ણ અડવાણીએ સોમનાથથી શરૂ કરેલ રામ જન્મભૂમિ રથયાત્રા બાદ વર્ષોથી ગાજી રહેલા રામ મંદિર મુદ્દે સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા ચુકાદો આવતા પહેલા વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી, અમિત શાહ ઉપરાંત વિવિધ મુસ્લિમ સંગઠનોના વડાઓએ આમ પ્રજાને અયોધ્યા ચુકાદો જે પણ આવે આપણે સૌ શાંતિ જાળવવાની છે તેવી અપીલો કરવા ઉપરાત કોઈપણ પ્રકારનો ઉન્માદ જગાવે તેવું જાહેરમાં કે સોશિયલ મીડિયા પર કોમેન્ટ કરવાની નથી. જ્યારે બીજી તરફ જે તે સરકારે અયોધ્યામા કલમ ૧૪૪ લાગુ કરી દીધી હતી અને દેશના અનેક સંવેદનશીલ વિસ્તારોમાં ચુસ્ત પોલીસ બંદોબસ્ત ગોઠવી દીધો હતો. આ બધું છતાં રામ મંદિર બાબતે સુપ્રીમ કોર્ટે ચુકાદો જાહેર કર્યા બાદ દેશના અનેક વિસ્તારોમાં હિન્દુ-મુસ્લિમોએ સાથે મળીને સામાન્ય પ્રકારની ઉજવણી કરી. અને દેશભરમાં હિન્દુ મુસ્લિમ ભાઈચારાની એકતાનું ઉદાહરણ પૂરું પાડી દેશના રાજ્યોની સરકારો અને કેન્દ્ર સરકારને પણ આશ્ચર્યમાં મૂકી દીધી. આ બાબતની નોંધ વિશ્વભરના મીડિયા જગતે લીધી જે મહત્વની બાબત છે. હવે કેન્દ્ર સરકાર આ પ્રશ્નમાંથી મુક્ત થઈ ગઈ છે. હવે અયોધ્યા અધ્યાય પૂરો થયો છે. ત્યારે દેશભરમાં સળગતાં સરકાર માટે હવે નાના મુદ્દાઓ જેવા કે બેરોજગારી, મહિલા સુરક્ષા, ભૂખમરો, ગરીબી, આર્થિક મંદી, ખેડૂતોની આત્મહત્યા, પ્રદૂષણ, નિરપેક્ષ મિડિયા, સામાજિક સમરસતા, સમાનતા જેવા મુદ્દાઓ પર ધ્યાન આપી તેનું નિરાકરણ લાવે તેવી આમ પ્રજાની લાગણી છે. બીજી તરફ મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમા સરકાર બનાવવા શોપિંગ કરવા માં ભાજપાને નિષ્ફળતા મળી એટલે ભાજપાએ સરકાર રચવાની ના પાડી દીધી. અને તે એ આશાએ કે શિવસેનાને સરકાર રચવામાં નેવાના પાણી મોભે ચડાવવા પ્રયત્નો કરવા પડશે. કદાચ શિવસેના સરળતાથી સરકાર બનાવે તો પછી ભાજપા પછીથી શોપિંગ કરવા પ્રયત્ન કરશે તે નિશ્ચિત છે....! તેવું આમ પ્રજા માની રહી છે...!

મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાં ચૂંટણી પરિણામો આવ્યા પછી રાજકીય ક્ષેત્રે જે એક પછી એક ડ્રામા ખેલાયા તેનાથી ભાજપાની સત્તા લાલસા કેટલી ભયાનક છે તે આમ પ્રજા સમજી ગઈ......! અને તેને મત આપનારા અનેક મતદારો પસ્તાય છે... પહેલા અમિત શાહ સાથે ઉદ્ધવ ઠાકરે સાથેની બેઠકમાં ૫૦- ૫૦ ટકાની ફોર્મુલા બંને પક્ષો સ્વીકારે છે અને ગઠબંધન કરી ચૂંટણી લડે છે. પરિણામો આવ્યા બાદ મુખ્યમંત્રી પદ અઢીવર્ષની વાતનો દેવેન્દ્ર ફડણવીસ અસ્વીકાર કરી અમારો જ મુખ્યમંત્રી તેમજ ૫૦ ટકા ની કોઈ વાત જ થઈ નથી તેવું જગ જાહેર કરે છે. ત્યારે એનસીપી જાહેર કરે છે કે શિવસેનાને મુખ્યમંત્રી પદ માટે અમે ટેકો આપીશું. અને શરદ પવાર દિલ્હી સોનિયા ગાંધીને મળવા દોડી જાય છે. પણ આ ખેલાડી પવારજી પાક્કા દાવ ખેલનારિ છે. ભાજપ નેતા સાથે નક્કી કરે છે કે એન્ફોર્સમેન્ટની હેરાનગતિ પ્રફુલ પટેલ અને મારી સાથે બંધ થવી જોઈએ. હવે આમાં ભાજપાને વાંધો શા માટે હોય....? કારણ કે જેલમાં સજા ભોગવતા લોક દ્રોહીઓ માટે સોદો કરી બહાર લાવીને હરિયાણામાં ભાજપની સરકાર બનાવતા હોય તો શરદજીની વાત કોઈ વિસાતમાં નથી....!

બીજી તરફ દેવેન્દ્ર ફડણવીસે મહારાષ્ટ્ર રાજ્યના મુખ્યમંત્રી પદેથી રાજીનામું આપ્યું અને શિવસેનાના સંજય રાઉત શરદ પવાર સાથે બેઠક કરી આવ્યા. આ દરમિયાન રાજ્યપાલે મોટા પક્ષ તરીકે ભાજપાને સરકાર રચવા આમંત્રણ આપ્યું પરંતુ દેવેન્દ્ર ફડણવીસ જાણતા હતા કે બહુમતી થાય તેમ નથી એટલે જાહેર કર્યું કે અમે સરકાર નહીં બનાવીએ. અને તેના કારણે રાજ્યપાલે શિવસેનાને સરકાર રચવા આમંત્રણ આપ્યું ત્યારે રાજકીય ખેરખા પવારજીએ શિવસેનાને કહ્યુ કે પહેલાં કેન્દ્રીય જોડાણમાંથી નીકળી જાવ પછી આપણે ટેકો આપવા વિચારીશું. હવે શિવસેનાએ સરકાર બનાવી હોય તો એનડીએ માંથી છૂટા થવું જ પડે તે સિવાય કોઈ રસ્તો નથી. બીજી તરફ કોંગ્રેસ માં મોટાભાગના ધારાસભ્યો શિવસેનાને ટેકો આપી સરકાર બનાવવાની તરફેણમાં છે. જેમાં બે ચાર ધારાસભ્યો વિરુદ્ધમાં છે એટલે સોનિયા ગાંધી પણ મુજવણમાં છે કારણ શિવસેના હિંદુત્વને પ્રાધાન્ય આપે છે જ્યારે કોંગ્રેસ સેક્યુલારિઝમ. પરંતુ બંને પક્ષો બાંધછોડ કરી એક સર્વશ્રેષ્ઠ મુદ્દા તૈયાર કરીને- એજન્ડો તૈયાર કરીને શિવસેના સાથેની સરકાર બનાવશે તેમાં શંકાને કોઈ સ્થાન નથી..... ત્યારે ભાજપાને આર્થિક રીતે મજબૂત ગણાતા મહારાષ્ટ્ર રાજ્યનો ભયંકર ફટકો પડશે.....! તે પણ ભીત પર ચિતરવા જેવી હકીકત છે... આ કારણે મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાં ભાજપાનુ ધોવાણ દિન-બ-દિન થતું જશે તે પણ નિશ્ચિત છે....! કારણ કે તેના કેટલાક ધારાસભ્યોને સત્તા વધુ વહાલી છે અને એટલા માટે તેઓ કદાચ ભાજપાની વંડી ઠેકી પણ શકે.....!!(જી.એન.એસ,હર્ષદ કામદાર)

~ શ્રી નૂતન સૌરાષ્ટ્ર

દેશમાં રાજકારણમાં હિન્દુત્વ બ્રાન્ડ ધીરે ધીરે હવે મોદી કેન્દ્રિત બની રહ્યો છે, પરંતુ હવે એવું બન્યું છે કે દરેક અન્ય ખેલાડી, તાજેતરમાં શિવસેના છે, જેની સાથે ગઠબંધન કરીને ભાજપે તાજેતરમાં જ લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણી લડી હતી તે અને અન્ય મોટા હિંદુત્વના નેતાઓ કે જેમની લાંબી યાદી છે, તેમને કાં તો બાજુએ ધકેલી દેવામાં આવે છે અથવા અપમાનિત કરવામાં આવે છે અથવા તો તેઓને પરાણે પક્ષના કાર્યક્રમોમાં ભાગ લેવાની ફરજ પાડે છે અને પાર્ટી તેમને ભૂલી જવાનો ડોળ કરે છે.

સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે હિન્દુવાદી નેતાઓને એક- એક કરીને એક બાજુએ હાંસિયામાં ધકેલવાની આ મોદીની કાર્યશૈલીની શરૂઆત ગુજરાતમાં થઈ હતી જ્યારે તેમણે પૂર્વ મુખ્યમંત્રી કેશુભાઇ પટેલ, ભૂતપૂર્વ ભાજપ અધ્યક્ષ અને લોકસભાના સાંસદ રાજેન્દ્ર (રાજુ) રાણાને અન્ય પૂર્વ મુખ્ય પ્રધાન અને કેન્દ્રીય પ્રધાન શંકર સિંહ વાઘેલાને પોતાના હરિફ માનીને રાજકિય શિકાર બનાવ્યા હતા. પૂર્વ વીએચપી આંતરરાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ પ્રવીણ તોગડિયા અને જેમને તેઓ પોતાના શત્રુ માને છે તે ભાજપના પૂર્વ સંગઠન મંત્રી સંજયભાઈ જોશી માત્ર અપ્રસ્તુત જ નથી, પરંતુ તેમાંના ઘણા મુખ્ય પ્રધાન માટે મોદી માટે ઘણી રીતે અસ્પૃશ્ય છે.

રાજકીય વિશ્લેષક સીધેશ્વર પી.ડી. શુક્લા કહે છે, “મોદી આ જ માટે જાણીતા છે. તેમના મુખ્ય પ્રધાનપદના સમયથી લઈને તેમની હાલની સ્થિતિ સુધી, તેમણે કોઈ અસંમતિજનક અવાજ વધવા દીધો ન હતો, પરંતુ તેમની સત્તાને કોઈ ભયંકર ખતરો આપ્યો ન હતો. ”+ ૭૫++ માપદંડના નામે, બધા વરિષ્ઠ નેતાઓ અને કેટલાક લાલકૃષ્ણ અડવાણી અને મુરલી મનોહર જોશી જેવા અસલ હિન્દુત્વના ચહેરાઓને ઘરે બેસવાનું કહેવામાં આવ્યું છે અને ઉમા ભારતી અને વિનય કટિયાર જેવા નેતા પણ તેમની ઉમર ૭૫થી નીચે ની હોવા છતાં ટિકિટ નકારી કાઢવામાં આવી છે. “નીતિન ગડકરી અને રાજનાથ સિંહ જેવા નેતાઓનું શું? તેઓ રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (આરએસએસ) ની નિકટતા માટે જાણીતા હોવાથી તેમને હાથ લગાવવામાં આવ્યાં નથી.

આર.એસ.એસ., જેને એક સમયે ભાજપના વૈચારિક માર્ગદર્શક માનવામાં આવે છે, પરંતુ તેઓ સરકારના નિર્ણય લેતી વખતે પોતાના વિશે બહુ કહેતા નથી. કલમ ૩૭૦ રદ કરાયેલ, રામ મંદિર અને મુસ્લિમ તુષ્ટિકરણ અંગેના નિર્ણય જેવા મુદ્દાઓ સાથે તેઓ ધીમે ધીમે અમુક ક્ષેત્રમાં નિરર્થક બની રહ્યા છે. સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે આરએસએસ-બીજેપીમાં ભૂમિકા વિપરીત છે, અગાઉ આરએસએસ સરકારને તેમની નીતિઓ અનુસરવા માટે ફરજ પાડતી હતી અને સ્વદેશી જાગરણ મંચને વાજપેયી સરકાર માટે મુશ્કેલ બાબતો કોણ ભૂલી શકે છે પરંતુ હવે ભાજપ (મોદી-શાહે) આરએસએસને કહે છે- સૂચનાનું પાલન કરવુંપ.! તાજેતરનું ઉદાહરણ એ હતું કે આરએસએસએ રામજન્મભૂમિ-બાબરી મસ્જિદ વિવાદના પૂર્વ ચુકાદાના દૃશ્યમાં મુસ્લિમ નેતાઓ સાથે વાતચીત શરૂ કરવામાં આગેવાની લીધી હતી. તેમને લોકોનું સંચાલન કરવાનું કહેવામાં આવ્યું જેથી શાંતિ પ્રભાવિત ન થાય.

નામ લેવાનું નકારતા અન્ય એક રાજકીય વિશ્લેષકે કહ્યું કે આ ખરેખર હિન્દુત્વની વિચારધારા અને નેતૃત્વને નબળી કરી રહ્યું છે જેમ કે હિન્દુ નેતૃત્વ અને હિન્દુ સંગઠનાત્મક માળખું ગાયબ થઈ રહ્યું છે.

તાજામાં તાજો દાખલો શિવસેનાનો છે. શિવસેના કરતાં અન્ય કોઇ હિન્દુ પ્રખર પાર્ટી નહીં હોય. ભાજપ કરતાં પણ શિવસેનાએ હિન્દુ ધર્મ માટે અનેક બલિદાનો આપ્યા છે. શિવસેનાએ જાહેરમાં કહ્યું હતું કે બાબરીનો ઢાંચો અમે તોડ્યો છે. એવી પ્રખર હિન્દુવાદી પાર્ટી કે જે વર્ષોથી ભાજપની સાથે રહી તેને અઢી વર્ષ માટે મુખ્યમંત્રીપદ આપવાની ભાજપે પોતાના અહમને કારણે તૈયારી ના બતાવી અને ભાજપે એક હિન્દુવાદી પાર્ટીનો સાથ હાલ તો ગુમાવ્યો છે. આમ ભાજપના બે મોટા માથાંની જિદ અને અમે નહીં તો કોઇ નહીં..ના અહમને કારણે સમગ્ર હિન્દુ સમાજ અને હિન્દુ ધર્મને ગુમાવવાનો વારો આવ્યો હોવાનું ચર્ચાઇ રહ્યું છે. શિવસેનાને અઢી વર્ષ માટે મુખ્યમંત્રીપદ આપવામાં ભાજપને શું ગુમાવવાનું હતું? એવા પ્રશ્ન સાથે ચર્ચાઇ રહ્યું છે કે ભાજપે શિવસેના સાથે સત્તામાં ૫૦-૫૦ ટકાની ભાગીદારીનું વચન નહીં પાળીને વિશ્વાસઘાત કર્યો છે.

મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ પહેલાથી જ શિવસેનાએ ભાજપની સામે નમતુ જોખીને સાથે મળીને ચૂંટણીઓ લડી હતી. શિવસેનાના દાવા પ્રમાણે અમિત શાહ સાથે ૫૦-૫૦ ટકા ભાગીદારીની વાત થઇ હતી. પરંતુ પરિણામ બાદ ભાજપે શિવસેનાને અઢી વર્ષ સુધી મુખ્યમંત્રીપદ આપવાની ધરાર ના પાડતા જેમણે બાબરીનો ઢાંચો તોડવામાં અને રામ મંદિર માટે વર્ષો સુધી ઝૂંબેશ ચલાવી તે પ્રખર હિન્દુવાદી પાર્ટી શિવસેનાને એનસીપી અને કોંગ્રેસની સાથે બેસવાની ભાજપના અહમે ફરજ પાડી હોવાનું એક તારણ નિકળી રહ્યું છે.(જી.એન.એસ,હર્ષદ કામદાર)

~ શ્રી નૂતન સૌરાષ્ટ્ર

(જી.એન.એસ,કાર્તિક જાની),તા.૧૧

ગુજરાતમાં રાજયમા જોરશોરથી વિકાસ થઇ રહયો છે તે વાત સાચી છે. પરંતુ કઈ રીતે અને કઈ બાજુ વિકાસ થઈ રહ્યો છે તેનાથી ગુજરાતની પ્રજા અજાણ છે ,કેમ કે ગુજરાતમાં બિલ્ડરો મોટી મોટી ઇમારતો ઉભી કરી દઈ ગ્રાહકો સાથે છેતરપિંડી આચરતા હોય તેવા કિસ્સા ઘણા પ્રમાણમાં જોવા મળતા હોય છે, આ બિલ્ડીંગો ઉભી થાય છે કઈ રીતે અને કેમ ગ્રાહકો છેતરાય છે તેનાથી પણ ગુજરાતની જનતા અજાણ છે ,મુખ્યમંત્રી વિજય રૂપાણીની સરકારમાં પરદર્શકતાની વાતો તો કરવામાં આવે છે પરંતુ પરિણામ હજુ સુધી જોવા મળતું નથી અને તેનું મુખ્ય કારણ ઉચ્ચ સરકારી બાબુઓ જ છે કેમ કે બિલ્ડરો સાથે ઉચ્ચ કક્ષાએ સેટિંગ કરી રહેમ નજર રાખી દેવામાં આવતી હોય છે.આના કારણે બિલ્ડરોને ૭ માળની પરમિશન મળી હોય અને બાંધકામ ૯ અને ૧૦ માળ સુધી બાંધી દેતા હોય છે, અને આનું પરિણામ ગ્રાહકે ભોગવવું પડતું હોય છે,

અંગત સુત્રોથી મળતી માહિતી મળી રહી છે કે ગુજરાતના પાટનગર ગાંધીનગરમાં જ આવી ગેરકાયેદર બાંધકામ કરી ઇમારતો ઉભી કરી દેવામાં આવી છે.અને તેના ઉપર આજ સુધી કોઈ કાર્યવાહી કરવામાં આવી નથી, અધિકારીઓએ પણ ચુપી સાધી લીધી છે.કેમ ચુપી સાધી હશે તે આપણે સારી રીતે જાણીએ છીએ,ગાંધીનગરમા ગેરકાયદેસર દબાણ હટાવવાની કામગીરી કરવામાં આવે છે પરંતું તે નાના વેપારીઓ તેમજ લારી ગલ્લા વાળાઓ ઉપર તવાહી કરી કર્મચારીઓ કરેલ કામગીરી બતાવે છે, ત્યારે એક નજર જોતા એવું થાય છે કે કેમ તમને ગેરકાયેદેસર બાંધકામ કરેલ દબાણ દેખાતા નથી..? મોટા વેપારીઓ ફૂટપાથ ઉપર દબાણ કરે છે ત્યારે કેમ કોઈ કાર્યવાહી કરવામાં આવતી નથી...? ત્યારે તમારા નિયમો ક્યાં જાય છે..? ત�